Czasopis
Białoruskie pismo społeczno-kulturalne
11/2002
Minął miesiąc
W regionie.
27 września w Muzeum Podlaskim w Białymstoku gościł ambasador Izraela w Polsce Szewach Weiss. Prezentował swoją książkę “Ziemia i chmury”. Podczas spotkania zdarzył się nieprzyjemny incydent – do sali wtargnęła grupka młodych ludzi z gwizdkami i antyżydowskimi transparentami. Po kilku minutach gwizdania chuligani porzucili transparenty i spokojnie wyszli. Spotkanie zabezpieczała białostocka policja, był na nim obecny wojewoda podlaski Marek Strzaliński.
W dniach 27-29 września odbył się w Białowieży Pierwszy Międzynarodowy Festiwal Przyrody “Mikrosfera”. Festiwal łączył w sobie elementy przyrodnicze i kulturowe – odbywały się wystawy, projekcje filmów, spotkania literackie, koncerty. Gwiazdą festiwalu był Stanisław Sojka. Koncertowały też znane białoruskie zespoły: Krama, Małanka, Rima, Prymaki. Organizatorem imprezy była Agencja Artystyczna “Good Summer” z Warszawy, a patronowało jej wiele polskich i zagranicznych organizacji zajmujących się ochroną przyrody.
Niebezpieczny towar przemycany z Białorusi do Polski zatrzymali 29 września celnicy na przejściu granicznym w Bobrownikach. Chodzi o 35 tys. sztuk tabletek sterydu anabolicznego o nazwie Metandienon. W Polsce czarny rynek sterydów zasilany jest w dużej mierze przez przemyt ze Wschodu. Ich odbiorcami są przede wszystkim zawodowi sportowcy, ale także amatorzy kulturystyki. Zdaniem lekarzy, sterydy prowadzą do uzależnienia i wyniszczenia organizmu, a w rezultacie nawet do śmierci.
30 września rozpoczął w Hajnówce działalność Zamiejscowy Wydział Zarządzania Środowiskiem Politechniki Białostockiej. Na pierwszym roku kształcić się będzie 125 studentów studiów dziennych i 90 zaocznych. Większość zajęć odbywać się będzie w budynku politechniki, jednak studenci skorzystają też z sal Zespołu Szkół z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego.
3 października odwiedził Świętą Górę Grabarkę Paulo Coelho, jeden najbardziej znanych na świecie pisarzy brazylijskich, autor słynnego “Alchemika” (czytaj też Opinie, cytaty...).
20-lecie istnienia obchodziła prawosławna parafia Świętego Ducha na Antoniuku w Białymstoku. Cerkiew parafialna jest największą świątynią prawosławną w Polsce, ma aż 50 m wysokości.
Przebywający z kilkudniową wizytą w Białymstoku Jan Nowak-Jeziorański, legendarny kurier rządu londyńskiego i wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, spotkał się 9 października z przedstawicielami mniejszości białoruskiej. W swoich wypowiedziach podkreślał znaczenie przyjaznej polityki państwa polskiego w stosunku do polskich Białorusinów. Mówił też o potrzebie stworzenia (najlepiej w Białymstoku) rozgłośni radiowej, która nadawałaby programy na Białoruś (jak niegdyś Wolna Europa do Polski). Jan Nowak-Jeziorański przyznał też, iż rolę takiej stacji mogłoby odgrywać istniejące już Radio Racja, które, przypomnijmy, przeżywa obecnie bardzo poważne kłopoty finansowe i nadaje wyłącznie muzykę.
Otwarto nowe strażnice na polsko--białoruskiej granicy (przyszłej granicy Unii Europejskiej): 11 października w Dubiczach Cerkiewnych i tydzień później w Michałowie. W sumie w naszym województwie jest 17 placówek Straży Granicznej.
Na 800 zł grzywny skazał Sąd Rejonowy w Sokółce wójta Krynek Bogusława Panasiuka za znieważenie jednego z mieszkańców gminy. Poszkodowany Przemysław J. oskarżył wójta o pobicie go w Urzędzie Gminy podczas załatwiania spraw urzędowych.
8,5 tys. hektarów nowych rezerwatów powstanie na terenie nadleśnictw Puszczy Białowieskiej, ogłosiła 15 października na konferencji prasowej prof. Ewa Symonides, główny konserwator przyrody i wiceminister środowiska. Powierzchnia całego obecnie istniejącego parku narodowego wynosi ok. 10 tys. ha.
W Galerii “Hayno” w Hajnówce otwarto nową wystawę fotografii. Swoje prace prezentują dwaj nauczyciele fotograficy – Sławomir Kulik i Grzegorz Pietraszek. Pierwszy z nich wielokrotnie publikował swoje zdjęcia m.in. w “Czasopisie”.
18 października w Galerii Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Białymstoku otwarto wystawę malarstwa Jerzego Fiedoruka, młodego białoruskiego twórcy pochodzącego z Ryboł.
W dniach 19-20 października w Bielsku Podlaskim odbyła się dziewiąta już edycja białoruskiego festiwalu poezji śpiewanej Jesień Bardów. W konkursie wystąpiło ośmiu wykonawców z Polski i Białorusi. Grand Prix festiwalu zdobyła Wolha Kalenik z Mińska, zaś nagrodę Radia Białystok otrzymał 18-letni uczeń bielskiego liceum, Tomasz Sulima. Wyróżniono też zespół 4.8 z Mińska. Oprócz konkursu w Bielskim Domu Kultury wystąpiło wielu zaproszonych gości, w tym Kasia Kamocka, W.Z. Orkiestra (zespół Dzimy Wajciuszkiewicza), PIT-Prajekt (muzyczny projekt gitarzysty NRM, Pita Paulava). Głównym organizatorem festiwalu był Związek Młodzieży Białoruskiej.
W niedzielę 20 października w cerkwiach prawosławnych Białegostoku został przez duchownych odczytany apel wzywający wiernych do udziału w wyborach samorządowych i poparcia “kandydatów mających duże zasługi dla (...) Cerkwi”. Na liście takich osób znaleźli się wyłącznie kandydaci SLD-UP. W apelu nie wymieniono żadnego z kandydatów Białoruskiego Komitetu Wyborczego, w tym kandydata na prezydenta Białegostoku prof. Antoniego Mironowicza, przewodniczącego bractwa cerkiewnego Świętych Cyryla i Metodego. Jego zdaniem apel naruszył zasadę neutralności i apolityczności Cerkwi prawosławnej.
26 października na Cmentarzu Wojennym w Bielsku Podlaskim odbyły się uroczystości odsłonięcia pomnika na zbiorowej mogile 30 Białorusinów, furmanów zamordowanych 31 stycznia 1946 r. przez oddział PAS NZW pod dowództwem kpt. Romualda Rajsa “Burego” w Puchałach Starych. Ponadto na płytach pomnika upamiętniono ofiary innych, pacyfikowanych w tym samym czasie przez tę samą formację zbrojną, wsi. Liturgię Świętą w intencji ofiar celebrował zwierzchnik Cerkwi prawosławnej w Polsce metropolita Sawa.
W kraju.
W pierwszej dekadzie października mieszkańcy Gdyni mogli oglądać w liceum jezuickim wystawę “Białoruś w obiektywie sopockich studentów”, prezentowaną wcześniej w Urzędzie Miasta w Sopocie, a zorganizowaną przez Białoruskie Towarzystwo Kulturalne “Chatka”. Z kolei z inicjatywy wiceprezydenta Gdyni Marka Stępy 6 października w Teatrze Miejskim był dniem białoruskim. W jego ramach Sokrat Janowicz miał spotkanie autorskie pt. “Polska oczami Białorusina”, koncertowała też “Małanka” z Bielska Podlaskiego.
“Gazeta Wyborcza” i telewizja Polsat podjęły akcję pomocy represjonowanym w Białorusi dziennikarzom. Ma ona też na celu ogólnie pojmowaną obronę praw człowieka w tym kraju. Akcja polega na wypełnianiu specjalnie drukowanych w “Gazecie” kuponów i przesyłaniu ich do redakcji, bądź bezpośrednio na adres prezydenta Łukaszenki. Kupon można też wysłać Internetem. Apel podpisało m.in. wielu znanych publicystów i polityków z Polski, Czech, Słowacji, Węgier i Rosji.
5,04 mln zł przeznaczono w przyszłorocznym budżecie na kulturę mniejszości narodowych w Polsce. W tym roku na ten sam cel wydano 5,7 mln. zł. Sejmowa komisja mniejszości narodowych i etnicznych zapowiedziała, że domagać się będzie zwiększenia tej kwoty. Zdaniem jej członków jest duża szansa, że starania posłów zakończą się sukcesem.
27 października odbyły się czwarte w III RP wybory samorządowe do rad gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich. Po raz pierwszy wójtów, burmistrzów i prezydentów miast wybierali sami mieszkańcy (poprzednio – radni). Mimo to frekwencja była mniejsza niż cztery lata temu, w wyborach wziął udział tylko co trzeci uprawniony obywatel.
W Republice Białoruś.
23 września przed swoim domem w Mińsku został dotkliwie pobity i obrabowany znany białoruski naukowiec, pisarz i intelektualista Adam Maldzis. Incydent miał miejsce w przeddzień zjazdu białoruskich literatów. Podobnych incydentów – brutalnych napadów na znanych naukowców, polityków i ludzi kultury zdarza się w Białorusi coraz więcej. Dziwne, że odbywa się to przy dość biernej postawie milicji, która nie może nigdy wytropić sprawców.
30 września gościł w Mińsku iracki wicepremier i minister przemysłu zbrojeniowego, Abdel Tawwab Mułła Huejsz. Według zachodnich źródeł to on właśnie stoi na czele tajnej irackiej siatki, zajmującej się handlem bronią. Prezydent Aleksander Łukaszenko kategorycznie zaprzeczył, jakoby wizyta irackiego wicepremiera miała jakikolwiek związek z ewentualnym eksportem białoruskiej broni do Iraku.
2 października białoruski parlament przyjął ustawę “O wolności sumienia i organizacjach religijnych”. Dokument potwierdza wiodącą rolę prawosławia w Białorusi, ma też zdaniem projektodawców chronić Białorusinów przed wpływami “obcych sekt”. Duże kontrowersje, szczególnie wśród białoruskich katolików, wzbudza zapis zakazujący “działalności religijnej” osobom nie posiadającym białoruskiego obywatelstwa (wśród 400 księży katolickich tylko 180 ma wymagane obywatelstwo).
Jesień Kultury Polskiej – tak nazywa się festiwal, który w październiku i listopadzie odbywa się w Białorusi. Składają się nań bardzo różnorodne imprezy kulturalne: pokazy filmów (Kawalerowicza, Zanussiego, Glińskiego), koncerty (T. Love, Pidżamy Porno, kwartetu Tomasza Stańki), spektakle (m.in. teatru Provisorium z Lublina), wystawy (Leona Tarasewicza), sesje naukowe, seminaria. Organizatorami festiwalu są: Instytut Polski w Mińsku, ambasada RP w Mińsku, Ministerstwo Kultury RP oraz organizacje pozarządowe.
Jeśli Polska wprowadzi wizy dla Białorusinów, to Białoruś na zasadzie wzajemności wprowadzi wizy dla Polaków – poinformował 3 października w Mińsku wiceminister spraw zagranicznych Aleksander Hierasimienka. To samo dotyczyć będzie prawdopodobnie Litwinów i Łotyszy.
Zaskakujący projekt zmian w białoruskim ustawodawstwie skierowała do parlamentu grupa deputowanych. Wśród wydawałoby się w pełni oddanych prezydentowi Łukaszence posłów znalazły się osoby, które zażądały usunięcia z kodeksu karnego artykułów karzących za obrazę prezydenta (z tego artykułu skazano m.in. niedawno dziennikarzy “Pahoni”). Głównym inicjatorem noweli jest deputowany Walerij Frołow. Projekt zapisu o zmianach został już podpisany przez przewodniczącego niższej izby parlamentu. Został on także przesłany do administracji prezydenta.
Urzędnicy polskiego Ministerstwa Kultury odbyli rekonesans po Białorusi w poszukiwaniu pomników mających związek z polską historią. Zamierzają doprowadzić do ich renowacji. Na razie wybrano dwa monumenty: ku czci Józefa Piłsudskiego w Bućkach niedaleko Mińska i, upamiętniający Konstytucję 3 Maja, znajdujący się w majątku Leonopol w pobliżu miasteczka Miory na północy kraju.
W dniach 9-10 października w Mińsku i Ostrowcu w obwodzie grodzieńskim odbyła się konferencja naukowo-krajoznawcza, poświęcona pamięci Iosifa Haszkiewicza, pierwszego konsula Rosji w Japonii. W miejscowości Mali k. Ostrowca, gdzie Haszkiewicz spedził ostatnie lata życia i zmarł, odsłonieto pamiątkowy kamień, wykonany przez artystę z Lidy, Ryszarda Gruszę. W uroczystości wziął udział m.in. attache kulturalny ambasady Japonii w Mińsku, Kosino Go.
12 października w Prużanach odbył się polsko-białoruski towarzyski mecz piłki nożnej. Grali oldboje z Prużan i Hajnówki (zawodnicy powyżej 35 lat). Białorusini wygrali 3:1. Rewanż w Hajnówce.
Misja OBWE w Republice Białoruś prawdopodobnie będzie musiała zostać zamknięta. Przedstawiciele białoruskiego MSZ otwarcie zapowiedzieli, iż w dotychczasowej formie misja działać nie może. Mińsk domaga się oficjalnego jej zamknięcia i dopiero po tym fakcie zamierza rozmawiać o otwarciu nowej misji. Białoruskie władze zarzucają przedstawicielstwu OBWE kierowanie i finansowanie opozycji, a nawet szpiegostwo. Termin akredytacji ostatniego dyplomaty w mińskiej misji kończy się 29 października.
23 października w Mińsku miał miejsce kolejny incydent, który zaostrzył i tak nie najlepsze białorusko-rosyjskie stosunki. Białoruskie KGB zatrzymało na lotnisku dwoje deputowanych do rosyjskiej Dumy – Borysa Niemcowa i Irinę Hakamadę. Przywódca rosyjskich liberałów został deportowany do Moskwy, razem z nim wróciła też deputowana Hakamada. Rosyjscy deputowani przyjechali do Mińska na konferencję “Białoruś i Rosja – nowa integracja”. Białoruskie władze jako powód zatrzymania i deportowania Niemcowa podały posiadanie przez niego dużej ilości waluty oraz materiałów mających na celu destabilizację sytuacji w Białorusi. Niemcow uznał postępowanie Mińska za prowokację. MSZ Rosji zażądało od białoruskich władz wytłumaczenia powodów deportacji Niemcowa. W oficjalnym wyjaśnieniu władze w Mińsku stwierdziły, iż nie mogą pozwolić na wjazd obywatelom innych państw, którzy stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego i zdrowia ludności.
Na świecie.
27 września obradujące w Strasburgu Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy uchwaliło jednogłośnie rezolucję w sprawie sytuacji społeczno-politycznej w Białorusi. “Białoruś wciąż nie jest krajem demokratycznym. (...) Mimo pewnego postępu w niektórych dziedzinach, proces demokratyzacji Białorusi stoi w miejscu” – stwierdzono w rezolucji. Szczególne zaniepokojenie Rady wzbudzają przypadki zniknięć białoruskich opozycjonistów. Dlatego postanowiła ona wysłać do Białorusi komisję, która miałaby zająć się tą sprawą. Zgromadzenie wezwało władze w Mińsku do współpracy z jej ekspertami. Równie krytycznie odniesiono się do ograniczania przez władze swobody wypowiedzi i zamykania w więzieniach dziennikarzy. Dopóki władze w Mińsku nie zaczną przestrzegać praw człowieka, Białoruś nie ma szans na członkostwo w Radzie Europy – podsumowano.
Rada Europy zwróciła się z prośbą do Siergieja Kowaliowa, znanego rosyjskiego obrońcy praw człowieka, o pokierowanie specjalną komisją, która ma zająć się wyjaśnieniem losów zaginionych w niejasnych okolicznościach białoruskich opozycjonistów, w tym Juryja Zacharenki, Wiktara Hanczara i Anatola Krasouskiego. Do komisji włączonych zostało jeszcze dziesięciu innych posłów do parlamentów różnych krajów, m.in. Niemiec, Wielkiej Brytanii i Litwy. Przypomnijmy, iż zdaniem białoruskiej opozycji za zniknięcie (i ewentualne zabójstwo) wymienionych osób odpowiedzialne są tzw. szwadrony śmierci, których działalnością kierowali ludzie z otoczenia białoruskiego prezydenta.
Rosyjskie ministerstwo finansów zamierza zmniejszyć kwotę składki, wpłacaną do wspólnego budżetu Związku Białorusi i Rosji. Rosjanie swoje posunięcie tłumaczą niewywiązywaniem się Białorusi ze zobowiązań finansowych wobec ZBiR (szacują, że białoruski dług wynosi ok. 1 mld rubli rosyjskich).
W październiku rozpoczął się w Rosji pierwszy od 13 lat spis powszechny. Jego celem jest ustalenie danych demograficznych oraz zebranie informacji o poziomie życia i wykształceniu obywateli Federacji Rosyjskiej.
Bartolomeusz I, ekumeniczny patriarcha Konstantynopola, poparł stanowisko rosyjskiej Cerkwi prawosławnej w sprawie postępowania Watykanu w Rosji – podała agencja ITAR-TASS. Szczegółów dotyczących tego oświadczenia nie podano, dodając, iż patriarcha Aleksij II otrzymał w tej sprawie posłanie od Bartolomeusza I.