Адзiнота на стадыёне
Глёбус Адам
А ты не смейся
Дождж. Альтанка. Збысь i я.
— Заб'ю, — кажа.
— Як?
— Не ведаю.
— Не заб'еш.
— Чаму?
— Таму, што не ведаеш.
— Прыдумаю.
— Тады i пагаворым.
Збысь праводзiць пальцам па нiжняй губе i кажа:
— Губа трэснула.
— Даўно?
— Не гоiцца. Смяяцца не магу. Балiць.
— А ты не смейся — не будзе балець.
— Дзякуй, дапамог, — ён спрабуе ўсмiхнуцца, на губе выступае кроў. Збысь дастае брудную насоўку i прамакае ранку. На матэрыi зачырванела пляма. Выгляд крывi заварожвае.
— Нешта здарылася? — пытаю з непераадольнай непрыяззю.
— Заб'ю.
— Каго?
— Яна кiнула мяне. Дачку завезла да сваiх бацькоў, а сама жыве з гэтым... Я заб'ю яго.
Збысь расцiскае кулак. Замест маленькага безыменнага i сярэдняга пальцаў з далонi тырчаць кульцi.
Такiя людзi, як Збысь, спачатку выклiкаюць спачуванне, а потым непрыязнасць.
— Бачыш?
Маўчу. Не ведаю, што казаць. Цi патрэбны тут словы? Збысь шукае падтрымкi. А чым я магу дапамагчы? Сваёй бяды хапае, магу пазычыць. Хто ён для мяне? Сябрамi мы не былi, так, знаёмыя. Ён гаворыць пра забойства. Паказвае скалечаную руку. Нарэшце даходзiць, што i я павiнен гаварыць хоць што, толькi не маўчаць.
— Як жа гэта ты? — спачування не атрымлiваецца нi на калiва.
— Жыў на лецiшчы. Спакайней. Думаў, лес уратуе. Хацелася цiшынi. Толькi не для мяне цiшыня тая. Узяў сякеру, паклаў руку на калодку, секануў. Адскочылi толькi фалангi з пазногцямi. Болю не пачуў. Падалося, што замала, што не дапаможа. Секануў зноў. Боль быў не такi жахлiвы, як думалася. Я працверазеў. Сiла, што сцiскала душу, адпусцiла. Балелi толькi пальцы. Я — трывушчы. Адсечанае закапаў, не хацеў, каб якi сабака з'еў. Праз колькi тыдняў рука загаiлася. Усiм сказаў, што выпадкова, што сякера з дзяржальна саскочыла. Пальцы загаiлiся, а сiла, якая сцiскала душу, вярнулася. Не магу знайсцi ратунку. Убачыў цябе i падумаў, што дапаможаш. У мяне пачуццё, нi розуму, нi логiкi, адно пачуццё. Я адчуў дапамогу. Ты не ведаў, што не жартую, i знайшоў, хай часовае, выйсце. Ты адсунуў забойства. Я не памылiўся. Тупею i тлусцею ад уколаў, таму i памылiцца магу. Доктар кажа, што ўсё мiне. Увесь час хочацца есцi, хочацца салодкага. Колюць iнсулiн. Разумею, павiнны быць змены, але, калi яны наступяць, невядома. Лягчэй чакаць, калi ведаеш тэрмiн. Невядома, што чакае мяне наперадзе. Доктар абяцае хуткiя змены, а я не веру. Пачынаю тлумачыць свой стан, не разумее. Ён шукае хваробу ў целе, а яна... Не ведаю, дзе яна. Калi б хвароба была ў целе, боль забiў бы яе. А боль не забiў хваробу, яна ёсць. Урач, усё адно як папугай: пройдзе, мiне, пераломiцца, менш хваляванняў, больш гуляйце на вулiцы, нi кроплi алкаголю, хвароба мiне... Калi? Не ведаю. Можа, праз месяц, можа, праз год, можа, праз тры... Што, я сапраўды падобны да вар'ята? Так? Ты скажаш — не падобны. Падман! Схлусiш, схаваеш праўду, але падманваюць усе, я не крыўдую. Ведаеш?! Раскажу табе тое, чаго не казаў доктару, бо той не выпусцiў бы мяне з бальнiцы, а насiць халат я больш не хачу. Выю па начах, выю — ууууу, як воўк. Раскажу спачатку. Мы жылi ўтраiх — я, жонка i наша дачка. Сям'я была. Быў вечар. Я з жонкай сядзеў на канапе, а дачка, ёй тады было гады тры, выключыла святло i села памiж намi. Мы сядзелi ў цёмным пакоi. Дачка сказала, што мы — ваўкi. За акном — завiруха, люты. А яна кажа, што ўсе мы ваўкi: i ты, тата, i ты, мама, i я. Сказала i завыла — ууууу. Смешна атрымалася, тоненька. Дачка пачала смяяцца, а я сказаў, што ваўкi не смяюцца i выюць яны не так, бо ў iх выццi пакута ёсць i лютасць. Паказаў, як вые воўк — ууууу. Дачка з жонкай завылi разам са мною — ууууу... Падалося мне, што пакой ператварыўся ў лютаўскi лес. Мы потым смяялiся. Цяпер, калi засынаю, я чую нашае выццё, i робiцца невыносна, i я выю — ууууу... А смяяцца не магу. Вось i губа трэснула.
Збысевы чаравiкi забэрсаны рознымi матузкамi. Латаныя-пералатаныя джынсы ледзь дастаюць да высока нацягнутых шкарпэтак. Верхнi гузiк кашулi не зашпiлены, бо зашпiлiць яго проста немагчыма. Некалi стыльны пiнжак завузкi ў плячах i таксама не зашпiлiўся б. Неадпаведнасць вопраткi i фiгуры робiць са Збыся блазна, але блазна не цыркавога, а тэатральнага.
— Здрада — добра цi блага? — пытае.
— Звычайна кажуць...
— Ты, як ты мяркуеш?
— Ты прымушаеш судзiць з завязанымi вачыма.
— Не прымушаю, крый Божа.
— Здрада — зло. Але цi можам той учынак назваць здрадаю? Цi адчуваем адказнасць за прысуд, цяжар адказнасцi, якi большы за той, што ўзяў на сябе здраднiк падчас самое здрады? Цi можна чалавеку асудзiць чалавека на смерць?..
— Дзякуй, што паслухаў, — кажа. — Ты можаш яшчэ паразважаць, а я пайду. Апошнiм часам не слухаюць мяне, мо толькi брат, ён i джынсы даў.
Збысь засунуў скалечаную руку ў кiшэнь пiнжака i выйшаў з альтанкi. Я застаўся перачакаць дождж.