Адзiнота на стадыёне
Глёбус Адам
Дарма
У пусты i халодны тралейбус увайшоў стары дзед.
Ён сеў на першае сядзенне i склаў рукi на чорнай кавеньцы. Няголены, доўгi твар старога быў хваравiты i белы. Бляклыя вочы глядзелi на свет з абыякавасцю, так звычайна людзi пазiраюць на зламаную i ўжо непатрэбную рэч.
Тралейбус ехаў па начным горадзе.
Праз некалькi прыпынкаў у тралейбус увайшоў немалады тоўсты мужчына ў шэрым палiто i шэрым, з кароткiмi палямi, капелюшы.
— О, здароў! — мужчына пакратаў дзеда за плячук.
— А, то — ты, а я, брат, не пазнаў. Акуляры не ўзяў, не бачу нiкога, не пазнаю, — сказаў дзед, прыўзняўшы руку над кавенькай, i дадаў: — А можа, не будзем вiтацца за руку? Холадна пальчаткi здымаць.
— Не будзем, — пагадзiўся мужчына i лёгенька паляпаў па дзедавай руцэ.
Тралейбус кацiўся па выстуджаным снежаньскiмi маразамi праспекце i сыпаў яркiя, пякучыя iскры.
— Ты на месцы? — спытаў дзед.
— Не. Пайшоў. Вольны чалавек я цяпер.
— Звольнiлi?
— Ды не, сам пайшоў. Яны, праўда, не надта каб i трымалi. Трыццаць гадоў аддаў i пайшоў.
— Не прасiў, каб дазволiлi яшчэ працаваць?
— Не.
— Правiльна, i я ў свой час не прасiў.
— Я помню. Я ж на тваiм месцы да канца i дабыў.
Тралейбус адчынiў дзверы, але хлопец з дзяўчынай, што стаялi на прыпынку, пэўна, чакалi iншы нумар. Тралейбус паехаў далей, паўз цьмяныя вiтрыны зачыненых гастраномаў.
— Сядай, — прапанаваў дзед.
— Пастаю, — адмовiўся мужчына.
— Ты куды ездзiў?
— Сыну мэблю дапамог пераставiць. Бацькам ён стаў.
— Хлопчык? Дзяўчынка?
— Хлопчык.
— Назвалi як?
— Нiяк не назвалi. Не паспелi яшчэ. Сын хацеў, каб маё iмя далi. А я кажу, не трэба. Пажыву яшчэ...
— Правiльна. Наступнага хай назаве тваiм.
— Во, i я так сказаў.
Тралейбус павольна i неяк стомлена ўз'ехаў на мост i шпарка пакацiў з моста.
— А ты адкуль? — спытаў мужчына.
— У сястры быў.
— Як яна?
— А нiчога яшчэ. Трымаецца. Унукi, дзецi сумаваць не даюць.
— А хiба табе даюць?
— А хто мне можа не даваць?
— А дзе твае?
— Дачка з мужыком на поўнач па грошы паехалi i дзiця павезлi, дурнi. Казаў, каб пакiнулi, дык не. А старая мая прапiску змянiла, яе ўжо няма.
— А я i не ведаў.
— Мне таксама час прапiску мяняць, а то вернуцца мае з поўначы з грашыма, а тут я — хворы i стары.
— Ну, ты кiнь. Рана яшчэ, — тоўсты мужчына хацеў збiць гутарку ў нейкi iншы бок, але не ведаў, у якi, i таму ў яго нiчога не атрымалася.
— Што тут кiдаць? Як нi кiнь i куды нi кiнь, а надышоў час, i трэба збiрацца. Я вось пацiху i пачаў.
— Другiя жывуць, — спрабаваў пярэчыць мужчына.
— Я на iх паглядзеў i на сябе паглядзеў, — у дзедавых вачах быў спакой i ўпэўненасць, ён разважаў: — Няма ў iх радасцi, брат. Пажыў, i хопiць. Пажыў, колькi мог, а болей не трэба. Нашто намаганнi, калi радасцi ў iх анiякай няма? Суцэльны боль.
— Нейкая ўсё ж ёсць.
— Нейкая ёсць, толькi гэтая нейкая — зусiм нiякая. Ды мне i не сумна. Ведаеш, брат, не сумна мне з таго, што памру.
— А што сумаваць? Усе там будзем, — мужчына паправiў капялюш.
Тралейбус не спынiўся. Шафёр бачыў, што нiхто не збiраецца выходзiць, i не тармазiў каля заснежанага прыпынку. Святлафоры адключылi чырвонае i зялёнае святло i мiргалi цьмяным жоўтым агнём.
— Ногi пачало адбiраць. З кавенькай хаджу, — дзед пастукаў у падлогу кавенькай.
— А што з нагамi?
— Хто iх ведае.
— Можа, тромб?
— Ды не.
— А што? Вены?
— Не вены.
— А ты ў доктара быў?
— А як жа ж, быў. Толькi дактары маладосцi не даюць. Паглядзеў ён, казаць нешта пачаў, толькi я не надта каб слухаў, бо сам ведаю, калi пачало адбiраць, дык пара мне збiрацца...
— Яшчэ пажывеш, нiкуды не дзенешся, — зрабiў спробу пажартаваць немалады мужчына.
— А як ты думаў, яшчэ пажыву. Трэба тое-сёе парабiць.
— Паробiш.
— Параблю.
Тралейбус iзноў не спынiўся, бо нiхто яго не чакаў i нiхто не збiраўся выходзiць.
— А ты, вольны чалавек, чым займаешся? — спытаў дзед.
— Нешта ўсё раблю, цi рамонт, цi з машынай у гаражы, нешта раблю, рукi не маўчаць.
— А з мяне работнiк анiякi, пагалiцца i тое цяжка, дажыўся во.
— А ты ў цырульню хадзi.
— Ногi адымаюцца, баляць.
— А, ногi, я i забыўся. Слухай, мо да мяне зойдзем, пасядзiм, па чарцы возьмем? — пажвавеў мужчына.
— Не, ты што, позна ўжо.
— А што позна? Куды спяшацца? На работу нам не ўставаць, — мужчына мiргнуў дзеду.
— Твае паклалiся спаць.
— Хай леглi, хай спяць, лiха iх не возьме. А мы з табой на кухнi сядзем. Успомнiм. Пагаворым. Пасядзiм.
— Не, брат, не магу. Нашто гарэлку марнаваць, калi радасцi з яе няма?
— У нас ёсць што ўспомнiць. Ты даруй мне за тое, за месца. Не па-людску тады выйшла. Я ўсё спяшаўся некуды. А куды, спытай? Нашто? Я толькi цяпер i зразумеў, што памылiўся тады. Пайшлi, пасядзiм. Грыбы ў мяне ёсць, чарка...
— Дзякуй за чарку, за грыбы. I не думай, што я не iду да цябе з-за таго месца. Я даўно табе дараваў. Позна ўжо. Проста позна, брат.
— Дарма. Дарма адмаўляешся. А што ж гэта ён робiць? Што ж ён, лiха яму, на прыпынках не спыняецца? Я ж свой праехаў, — мужчына грукнуў кулаком у дзверы кабiны.
— Што? — азiрнуўся шафёр.
— Як што! Ты ж на прыпынках не спыняешся!
— Не шумi, дзед, не шумi. Спынiмся.
— Ты павiнен спыняцца!
— Не шумi.
Тралейбус прытармазiў i адчынiў дзверы.
— Цэлы прыпынак праехаў, — злаваўся мужчына.
— Ноч на вулiцы. Спяць усе. А ты шумiш.
— Управы на цябе няма.
— Давай, дзед, сыходзь, не трымай машыны.
— Я не трымаю, — немалады мужчына паправiў капялюш, наставiў каўнер i сышоў з тралейбуса. Развiтацца са старым дзедам ён забыўся.
Тралейбус зачынiў дзверы i хутка павёз аднаго пасажыра.