Адзiнота на стадыёне
Глёбус Адам
Вентылятар
Мужчына ляжаў на канапе i чытаў газету. Ён адпачываў. Мужчына паклаў пад галаву падушку i няспешна праглядаў артыкулы i фотаздымкi. Ён лiчыў, што мае поўнае права паляжаць вечарам на верандзе ў цiшынi i паглядзець газету.
У другiм кутку веранды ў вялiкiм крэсле спаў сiвы дзед. Ён быў у тым узросце, калi ява i сон вельмi хутка i амаль незаўважна змяняюць адно другое. Дзед прыйшоў на веранду, каб пагаварыць з сынам, але не заўважыў сам, як заснуў у старым любiмым крэсле.
На светлай падлозе стаяў белы вентылятар. Ад вентылятара да разеткi струменiўся тонкi дрот. Вентылятар нетаропка паварочваў цылiндрычную галаву i абвяваў вялiкую частку веранды, ад канапы да крэсла.
— Цiкавы факт, — гучна, каб пабудзiць бацьку, сказаў мужчына.
— Як? — дзед павярнуў галаву.
— Людзi крадуць грошы ў дзяржавы... На, пачытай...
— Я не чытаю вашых газет.
— I калi гэта ты газеты перастаў чытаць?
— Як вы пачалi пiсаць пра ЯГО.
— Пры чым тут ЁН?! Я кажу, людзi крадуць дзяржаўныя грошы, кладуць у сваю кiшэню мiльёны i не баяцца, што iх выкрыюць i застрэляць. Цiкавы факт — у Маскве...
— Нецiкава мне, — бацька не дае сыну дагаварыць. — Мне нецiкава чытаць i глядзець тэлевiзар. Радыё яшчэ магу паслухаць, калi музыка, але шум вентылятара мне больш падабаецца. Вуркатанне вентылятара я люблю слухаць удзень, а ўночы прыемна ўслухоўвацца ў шапаценне вiнаграднай лiстоты.
— Ты кажаш так, быццам я вiнаваты, што пра ЯГО пiшуць.
— Ты не вiнаваты. Нiхто не вiнаваты. Ты не пiшаш i не крадзеш, я не чытаю. Вiнаватыя адышлi ў нябыт. Ты хочаш спрэчкi, табе патрэбна дзеянне, а мне спакой. Выключы вентылятар, калi ласка.
Мужчына ўстаў i выключыў вентылятар. Пластыкавыя пялёсткi застылi ў цiшынi, з якой выплыў шолах вiнаграднай лiстоты.
Вечар прынёс палёгку. На веранду прыйшла прыемная пасля дзённай задухi прахалода. Вiнаград шчыльна аплятаў веранду, i па сценах плавалi дрогкiя авалы святла.
Зайшоў загарэлы хлопчык i спытаў:
— Можна, я пайду ў порт паглядзець, як адыходзiць карабель?
— Гуляй у двары, — адказаў мужчына i лёг на канапу.
— Та-а-ат, — зацягнуў хлопчык.
— Якi сягоння карабель? — спытаў дзед.
— "Расея" i "Эстонiя". "Эстонiя" адыходзiць, а на яе месца, каля другога прычала, стане "Беларусь". Тры караблi ў порце. Та-а-ат, мне хочацца схадзiць. Усе хлопцы з двара iдуць.
— Адпусцi яго. Тры вялiкiя караблi не часта збiраюцца ў адзiн дзень. У свой час я цябе адпускаў, — заступiўся за ўнука дзед.
— Ідзi, але потым адразу дадому.
— Дзед, а я табе вячэрнюю газету прынясу, хочаш?
— Прынось.
— Дзед, а хочаш, я табе вентылятар уключу?
— Ідзi ў порт, глядзi на караблi, — дзед усмiхнуўся ўнуку.
Хлопчык выбег з веранды.
— Нашто газета, калi не чытаеш?
— Табе аддам.
— А ў порт, дарэчы, ты мяне не заўсёды пускаў.
— Трэба было зусiм не пускаць, бо ты так нiчога i не зразумеў.
— Растлумач. Чаго я не зразумеў?
— Ты не зразумеў, што карабель падобны да сабора. Ёсць урачыстасць i падзея, калi карабель пакiдае порт. З'яўляецца сум. Здаецца, адкуль? Знаёмых на караблi няма. Чужыя людзi на палубе, чужыя на прычале. Ты стаiш сярод чужых людзей, глядзiш, як адыходзiць карабель, i адчуваеш адзiноту i страту. Разам з пачуццём саборнасцi i ўрачыстасцi да цябе прыходзiць адзiнота, адчуванне iмгненнасцi твайго быцця. Дзецi таму i ходзяць у порт, яны не разумеюць, а толькi адчуваюць страту, iм нязвыкла. I яны просяць бацькоў адпусцiць i ходзяць у порт глядзець на караблi.
— Карабель больш падобны да дома. Дом на вадзе. Ён разварочваецца, а народ чакае, што карабель не развернецца, а зачэпiцца за прычал, i ўсе стануць сведкамi катастрофы.
— Дом, — цiха, самому сабе, сказаў дзед.
— Капiтан — домакiраўнiк, а каманда — супрацоўнiкi домакiраўнiцтва. Можна было б i ў домакiраўнiцтвах увесцi форму з фуражкамi i чорнымi брылямi, з кукардамi i лычкамi. Толькi спачатку будзе смешна, як сустрэнеш сантэхнiка з аксельбантамi i пагонамi.
— Ты паедзеш на дачу? — бацька спынiў развагi сына. — I чаму гэта я свой дом называю "дача"? Скажы, чаму я кажу "дача" на свой дом? Я ўсё жыццё працаваў, каб мець дом. Я працаваў пры ІМ i пасля ЯГО. Я зразумеў, што на свеце ёсць адзiн культ — КУЛЬТ ЗЯМЛІ. Я хацеў мець свой дом на сваёй зямлi. Я купiў дом, а цяпер называю яго "дача". Чаму?
— Не выпадае мне ехаць.
— Электрычнасцi там няма, але можна жыць i без электрычнасцi.
— Наступнымi выхаднымi з'езджу.
— Так кожны раз. А я не магу. Гэта адзiнае, што я хацеў бы зрабiць i чаго не магу. Усё ж дом надта высока ў гарах. Баюся, што не дайду. Надта высока...
— Без электрычнасцi нават вентылятар не працуе.
Дзед устаў з крэсла i выйшаў з веранды. Ён не пачуў сынавых слоў, бо сказаў самому сабе:
— Пайду спаць.
Мужчына перагарнуў старонку i пачаў чытаць. Ён адпачываў на асветленай вечаровым сонцам верандзе.