Лёк
Януш Андрэа Сафі
Аўторак
Лёку можна было даверыцца. Ён быў дакладны як і раней, і я аж уся перавялася, чакаючы працягу ягонай споведзі.
-- Дык вось. Аўторак выдаўся мокры. Як і дамовіліся , я дапамог Скарбі скачваць і транспартаваць ягоныя зімовыя запасы. Спачатку мяне крыху гідзіла, зрэшты ж, гной зусім не пахне нектарам кветак.
Але Скарбі толькі пасмяяўся з мяне: “Усё прырода. Чысцюткая прырода, даражэнькі”.
Я спрабаваў, наколькі мне гэта ўдавалася, адшкадаваць яму нечым яго лапку, якое ў яго не было, але калі давялося падымацца на грудок, я кульнуўся ўніз на мулкую зямлю, зачапіў Скарбі, ён сам страціў раўнавагу, і мы абодва на злом галавы пакаціліся ўніз. А за намі шарык. І мне зноў балела!
Я плюхнуўся пад самыя лапкі далікатнай паненкі, маленькай прусачыхі: “Ну, вам яшчэ трэба трошкі патрэніравацца,” -- cказала яна смеючыся.
Тут Скарбі разгневаўся. “Годзе з мяне, -- пачаў сварыцца ён, -- каб гэта рыхтык я даўся ў насмешкі нейкаму прусаку? Міленькая рэч! Га? Жыццё мурашынае! Нічога ў іх у генах, апрача як – выжыць, выжыць. Да ўсяго прыстасоўваюцца. Да ўсяго прывыкаюць. Прымаюць усё, як яно ёсць. Апошнія застаюцца, нават калі ўвесь свет коціцца к чортавай матары. Якая перспектыва!” Добрая ты мая, я спалохаўся. Такога Скарбі я яшчэ не бачыў. Я ад шчырага страху дрыжаў, як мімоза, нават больш.
Але прусак, здавалася, заставаўся зусім халодны, глыбока ўздыхнуў, кінуў позірк на натоўп дзяцей, што тлумам кленчылі вакол, і зладзіўся да сапраўднай прамовы:
“Гэта і праўда ж не першы раз, калі нам супроцьстаіць такога роду пагарда. Голае выжыванне, гэта вы нарэшце павінны зразумець ёсць cоnditio sine qua non усяго сутнага. І нічога, чаго мы мусілі б саромецца. Наадварот. Гэта хутчэй довад на карысць асаблівасці нашага спосабу выжывання.
У астатнім мы таму такія невынішчальныя, бо маем выразна азначаную сацыяльную кампетэнцыю і высокую меру альтруізму, а не таму што кормімся экскрэментамі, як некаторыя падобнага роду кузуркі!”
Цяпер ён з выклікам паглядзеў на Скарбі.
Ужо з cоnditio sine qua non, што, зрэшты так шмат значыць, як недапушчальная перадумова, Скарбі штурхнуў мяне ў бок. Здавалася, ён ужо забыўся на свою злосць, здавалася, ён пацяшаўся. Яго выскалянне ўвяло нашага наведніка ў сапраўдны запал:
“Менавіта ты хочаш падняцца над намі? Ха, я смяюся. Называецца мне Скарбі, успомні пра сваіх егіпецкіх продкаў. Жукі-скарабеі, носьбіты адраджэння і шчасця ў форме бога сонца. А чаму? А таму, што ўсякія ігнаранты ніколі не заўважалі, што гэтыя жукі толькі таму вылазяць з гнаявога шарыка, бо іхнія бацькі папярэдне адкладвалі ў яго яйкі. І ты ў кожным разе не што іншае як звычайны нямецкі жук-гнаявік!”
Гэтым разам ён зайшоў надта далёка, падумаў я, убачыўшы, што Скарбі падышоў да дамы. І сказаў прыветліва: “Глянь, які інтэлектуальны прусачок! Вітаю цябе, нават калі гнаявікі мае далёкія сваякі. Што ты тут вышукваеш?”
“Ну так, калі мяне называюць прусаком, я не крыўджуся,-- перапыніла яго прусачыха і злёгку пачырванела. -- Хоць мы і належым да роду blattodea. Але, уласна кажучы, мае дзеці і я – усе мы звычайныя нямецкія хатнія прусакі. Праўда, мы рашылі, што далей будзем называцца тараканамі. Мы пакінулі людскія жытлішчы і хацелі б тут дапасавацца да прыроднага жыцця. Па дарозе сюды адна шаранчыха параіла нам, каб мы звярнуліся да цябе. Яна сказала, што ты практычна дужа прыязны і напэўна ж дапамог бы нам на першым часе. Мяне завуць, зрэшты, Кая, а гэта мае дзеці – Кордула, Казімір, Канстанцін, Клара , а вось гэтага меншанькага завуць Кай-Увэ.“
І сямейства К. Блатодэа пасялілася ў нас. У першы вечар Кая расказала нам яшчэ пра сваё жыццё ў людской кладоўцы. Магу сказаць табе, чаго толькі людзі не панавыдумлялі, каб забіваць іх. У іх ёсць вялікія хлапушкі, часам яны шпурляюць чаравікамі, але найчасцей вялізнымі, тоўстымі вязкамі кардону, якія яны называюць кнігамі. Але самае горшае было – газавая атака, якую Карл, муж Каі, так і не перажыў. „Тады я рашыла напляваць на гены і стварыць базу пад новы від – лясных тараканаў!“
Дзеці, здавалася, ва ўсякім разе пачуваліся добра ў сваіх новых, нязвычных імшаных пасцельках і яшчэ доўга хіхікалі пакуль не пазасыналі. А я перад сном яшчэ, бывала, думаў: „Што я павінен улічваць. Выжыць. Cоnditio sine qua nоn; нічога такога, за што мне было б сорамна.”
Ты разумееш?
-- Так, ужо, -- адказала я. І ўжо намерылася была сказаць “але”, аднак Лёк зноў схамянуўся:
-- Мне вельмі шкада. Але ў мяне дамоўленасць. Ці магу я прыйсці заўтра?
-- Ну, вядома. Я загадзя радая, -- яшчэ паспела я кінуць яму наўздагон, перш чым ён знік з маіх вачэй.