Сад замкнёных гор
фантастычны раман
Мінскевіч Серж
часткі XVII - XX
ХVІІ
Руата адхілілася і... пачала вырывацца.
– Што ты, супакойся, гэта я.
– Не той! Не той! Людзі, сюды! Усе сюды!
– Цішэй. Я – твой Далік!
– Ахова, сюды.
Яна адштурхнула мяне і скокнула ў кут шатра.
– Што з табой, Руата!
Каля выйсьця паказаўся чалавек.
Упляйк!
Я націснуў гузік на цяўе корціка, зь ляза стрэліў прамень. Упляйк адхіліўся і прамень трапіў у кадык вялізарнага ахоўніка, што ішоў за ім. Той з глухім стогнам паваліўся на зямлю. Упляйк кінуўся да мяне і лоўкім ударам нагі выбіў з рукі зброю:
– Гэй, там, рэжце шацёp, – гучна загадаў ён.
Я паспрабаваў кулаком трапіць яму ў сківіцу, але не дастаў.
З двух бакоў у тканіне паказаліся чырвоныя язычкі – лёзы лязэрных корцікаў, – якія ў момант разадралі шацёp. За ім паказаўся тузін узброеных мужчын.
Я адчайна супраціўляўся. Але ворагаў было вельмі шмат. Яны скруцілі мне рукі.
– Цябе папярэджвалі, забудзь Руату! – прарычаў Упляйк.
Я паглядзеў на сваю каханую і боль клінком упіўся ў сэрца.
Яе вочы, калісьці бяздонныя, цяпер нагадвалі чорныя шкляныя катылькі. У іх не было таго, агня, што калісьці апальваў мяне! Аднак не было і невыноснага холаду, якім яна адорвала сваіх ворагаў. Звычайны, “пакаёвай тэмпэратуры” пагляд без усялякай спагады ці крыўды, быў, нібы намаляваны цьмянаю фарбаю на яе зрэнках.
Яна нават не адводзіла яго, а глядзела на ўсё, абыякава, як на нецікавае непаразуменьне.
– Руата, ты ж кахала мяне! Ты ж казала, што заўсёды будзеш са мной!
Яна маўчала.
– Руата, што яны зрабілі з табой! Дзе ты?
Я падаўся наперад, але рукі моцна трымалі мяне.
Яна маўчала, ні пагарды, ні жалю, ні подыху ўспамінаў (а я спадзяваўся, што яна таксама ўспамінае нашыя словы, нашую блізкасьць, радасьць).
– Руата, я кахаю цябе! Я рвануўся з апошніх сілаў... І апошніх сілаў не хапала, каб вызваліцца.
Раптам голас, голас той, але не маёй Руаты дасягнуў сьвядомасьці.
– Ведаеш, Даляшорзах, я не люблю мужчын, мэта якіх заплывае тлушчам.
ХVІІІ
– Ты пашкадавала яго, – сказаў Упляйк, – ты папрасіла пакінуць яго, маўляў, няхай жыве, як хоча... А ён прыйшоў і забіў майго целаахоўніка! Зараз ён мой! І нішто ня спыніць мяне. Адвядзеце вязьня да тых вырадкаў.
Мяне кінулі ў глуха зачыненую залю. Я ўспомніў яе. Менавіта тут я біўся з апраханцамі.
І яны былі тут. Скурчанымі камячкамі там-сям уздрыгвалі на падлозе. Бедныя, брудныя, худыя. Сярод іх былі і дарослыя, і малалеткі. Ва ўсіх на абліччах, падобных да мысак кацянят, назіраўся аднолькавы выраз прыгнечанасьці і пакоры.
Я выбраў сабе месца і лёг. У цьмяным сьвятле дрэнна было відаць, куды класьціся, і незнарок зачапіў кагосьці.
Заварушыўся карлік:
– А-а, ты. Не надта далёка зайшоў.
– Маўчы, не твая справа, куды я ішоў!
– Куды б ні йшоў, апынуўся ж тутака...
Я павярнуўся бокам да яго. Словы карліка абудзілі ў розуме напалову забыты пульсар маёй мэты, але твар Руаты ізноў перакрыў яго. Мабыць, гэтыя два вобразы счэпленыя ў маёй сьвядомасьці.
Страшэнную пакуту цяпер прыносілі малюнкі памяці, мне хацелася іх вырваць, спаліць... ці глядзець, бясконца глядзець, і рыдаць, адчуваючы, як кожная сьляза, нібы скальпель, праразае да крыві скуру...
– Ну, мазахісьце, давай спаць, – буркнуў карлік.
Ён пачынаў мяне раздражняць, карцела сарваць злосьць ці хутчэй забыцца, каб ня кінуцца ў вар’яцкую гістэрыку.
– Гэй ты! Можаш хоць апошнія хвіліны жыцьця пражыць спакойна!? – прарыпеў карлік.
– Слухай, курдуплю, закаркуйся! – злосна прамовіў я.
“Руата...– заенчылі мазгі.– Не, я вырвуся, я сілай вазьму цябе! Ты будзеш мая! Якая б ты ні была жорсткая, злосная, я вазьму цябе, а потым, потым... кіну!”
– Дурань!
– Ты... – я зноў хацеў сказаць нешта крыўднае, але ня мог хутка штосьці такое падабраць... І тут я зразумеў, што ён чытае мае думкі.
– Ты што, чуеш, што я думаю?
– Каму лёгка пакласьці руку на плячо, таму лёгка здушыць горла, – сказаў ён замест адказу. – Ты йшоў... Ты меў сваю мэту. А цяпер ты размазаны, як паўдохлая муха па шкле, якую праз момант цалкам прыціснуць.
– А ты ведаеш хто...
– Забудзь яе. Няўжо ты ніколі не адчуваў, што яна не твая? Яна ня можа быць тваёй. Вы розныя. Ты ішоў, вось і йдзі...
– Ісьці!
І я гучна засьмяяўся.
– Бедны карлік, ня бачыш, мы замкнёныя.
– Ты можаш ісьці... у замкненьні...
Ён паступова “адключаўся”.
– Гэй, што з табой.
Яго зрэнкі памутнелі.
– Ты можаш ісьці... у замкненьні... – ледзь чутна паўтарыў ён.
Я магу ісьці ў замкненьні.
...Чалавек замкнёны, можа зруйнаваць і троны...
Я зразумеў яго. Мае думкі, мая сьвядомасьць магла дасягнуць мэты. Маё “Я” магло дасягнуць мэты, але ня сам я! Я ж не хачу так... Я хачу жывым дасягуць сваёй мэты!
Стома, нібыта пухавая пярына, агарнула цела. Дзесьці ў кутку сьвядомасьці ўсьміхнулася Руата, я забараніў сабе засяроджваць увагу на ёй, яна зьнікла...
У цемры сну далёка-далёка мігцеў настойлівы маяк маёй мэты.
ХІХ
Вязьняў абудзіла яркае, пранікальнае ва ўсе куткі, аранжавае сьвятло.
У адным месцы, дзе сьцяна была штучна перакрыта, расчынілася брама і ў яе, невыносна прарыпеўшы, уставілася жахлівая жалезная пашча мэханічнага монстра.
Апраханцы спалохаліся і кінуліся падалей ад яе.
– Даляшорзах, – адгукнуліся сьцены голасам Упляйка.
У вялікім авальным ілюмінатары паказалася яго постаць.
– Я, капітан гігіеністаў Зьвязу Трох Узроўняў Мінчвекс Упляйк Малодшы, абяцаю табе, што ты будзеш разрэджаны ў кіслаце, і кінуты бактэрыям, як небясьпечнае сьмецьце. І ніякія твае сьпіральныя замовы табе ўжо не дапамогуць...
“Руата, – падумаў я, – ты ж абяцала мне не выдаваць тайну”.
– Потым мы расквітаемся з тваім племям! – працягваў Упляйк.
“Не, – зларадна падумаў я, – хлусіш, да майго народа табе ніколі не дабрацца. Патаемныя лёхі ведаюць толькі выбранцы, а з такой махінай ніколі не пралезьці...”
– Упляйк, адпусьці апраханцаў і дай мне пагаварыць з Руатай.
– Гэты народ, як і тваё племя – бруд нашага сьвету. Бруд мы вычышчаем. А Руата і так на экране бачыць цябе.
– Дай мне ўбачыць яе.
Руата наблізілася да ілюмінатара:
– Я слухаю цябе Даляшорзах.
У мяне перад вачамі на імгненьне ўспыхнуў твар старога філёзафа Оярэт-Са і раптам я адчуў патрэбу ў словах. Я прамовіў да Руаты толькі што народжаныя радкі:
Калі ты ў мяне закаханая,Калі ты ў мяне, закаханая,
У сэрцы, у думках, у снах,
Калі я ў цябе закаханы,
Калі я ў цябе, закаханы,
Стаю ў закрытых вачах, –
Нас кліча нязьведаны Шлях!
Калі я ў цябе, закаханы...
Калі я ў цябе закаханы,
Калі ты ў мяне, закаханая...
Калі ты ў мяне закаханая...
Яна засьмяялася.
Зароў матор.
Заля дробна завібравала.
Струмень паветра спачатку сарваў пыл з падлогі, сьцен, столі, затым пакаціліся кавалкі тынкоўкі, у кагосьці зьляцелі сандалі.
Струмень узмацняўся.
Вязьні зразумелі, якая жахлівая сьмерць іх чакае. Пачалася паніка. Кожны імкнуўся схапіцца за выступ на падлозе, на сьценах. Людзі чапляліся адзін за аднаго і тым самым зрывалі тых, хто неяк трымаўся.
Струмень узмацняўся...
Адна кабета ціха пасьлізгала па падлозе, яе рух падправіла жалезная клюшня, што вылазіла з боку ля пашчы. Ногі трапілі на зубцы, што шалёна круцілася. Перадсьмяротны крык заглушыў роў матору. Пырснула кроў. Зрэнкі кабеты пашырыліся ад болю...
Я не вытрываў больш глядзець.
Струмень узмацняўся.
Толькі-толькі зьніклі русыя валасы кабеты ў жахлівых сківіцах, і ўжо новую ахвяру спрытна накіравала пад прэсы бязьлітасная клюшня.
Крык болей не перапыняўся.
Жах, што спачатку ахапіў мяне, нечакана растаў, і я пачаў разважаць хутка, выразна, дакладна.
Мне адносна пашанцавала, бо ляжаў я каля канаўкі ў падлозе, адна рука дык вельмі зручна трымалася за яе край. Другой рукой я схапіў за валасы карліка, які быў паехаў па бэтонна-плястыкавай роўнядзі.
Маё “выгоднае” становішча хутка ацанілі суседзі і ўдваіх зачапіліся за мяне. Я адчуваў, як кожнае імгненьне зьнішчае моц рукі. Таму трэба было выбіраць.
Я падцягнуў карліка да рота, схапіў зубамі за каўнер, а вольнай рукой ударыў дзецюка, які абхапіў маю шыю. Той вохкнуў і паляцеў да сьмерці. Другі дзядзька, убачыўшы, што раблю, страшна вылаяўся і паспрабаваў ухапіцца за нешта на зямлі, але там нічога зручнага не патрапілася.
Ён закрычаў, і зрываючы аб падлогу пазногці, пасьлізгаў да страшэннай машыны.
Я адбіваўся ад тых, хто ляцеў на мяне, і таксама, як мог, тузаў карліка, бо невядомае пачуцьцё падказвала – ён выратуе мяне.
Карлік быў без прытомнасьці, і сутаргі пачалі “круціць” яго ногі, рукі. З горла ў яго вырываліся дзікія стогны.
– Ну, давай, давай, кажы мне! – крыкнуў я.
Мутныя вочы ліліпута праясьнелі.
– Сьмерць гэта канец... А канчаць заўсёды прыемна...– ён усьміхнуўся.
– Кажы, – я штосілы страсануў яго.
– Там...– вачыма паказаў ён.
І я, прачытаў яго думку! Там, я дакаладна ўжо ведаў дзе! – трэба праламіць сьцяну...
– Людзі! Я ведаю выйсьце!
Мяне пачулі некалькі малых хлопцаў і дзяўчынка дванаццаці гадоў зь вялікімі сінімі вачыма – мабыць іх старэйшая сястра. Толькі ж іх сілы былі настолькі мізэрныя. Яны вішчалі, караскаліся і падалі, па чарзе набліжаючыся да пачварнай пашчы.
Хай гэта жорстка, але я зразумеў: пакуль вакол будуць звар’яцелыя істоты, мая сьмерць непазьбежная.
Я чакаў.
– А чаму ты не скарыстаўся выйсьцем дагэтуль?! Чаму ты, мярзотнік, не сказаў астатнім?!– крыкнуў я ў вуха карліку, але той зноў пачаў траціць прытомнасьць.
Але на хвілю акрыяў:
– Ні ў кога няма моцы праламіць сьцяну... Там... там іншы сьвет, ня наш... там таксама канец... – забыцьцё не дало яму дагаварыць. Твар стаўся спакойным і шчасным. Ён перастаў дыхаць.
– Бывай, – сказаў я і расьціснуў пальцы.
Ён, ужо мёртвы, б’ючыся галовою аб падлогу, паляцеў да жалезных, чырвоных ад крыві, клюшняў.
Нешта зьмянілася! Узмацніўся гук і вецер. Раздаўся трэскат і па бэтоннай падлозе папаўзьлі вялікія рашчэпіны, пад імі забялелі плястыкавыя косьці перакрыцьцяў. Гэта выратавала хударлявую сінявокую дзяўчынку, што яшчэ нядаўна падтрымлівала сваіх братоў. Яна змагла зачапіцца рукамі за рабро адной з трэшчын і адчайна змагалася за сваё існаваньне. На той час у залі, якую “вычышчалі” асэнізатары, у жывых засталіся толькі я і яна. Жаль працяў мне сэрца, пасьля зьмяніўся на гнеў, калі я ўявіў, што за сьмерцю людзей па экранах назірае купка нягоднікаў, а зь імі мая каханая...
Завіруха бэтоннага пылу і плястамасавых акраўкаў панавала ў прасторы, замінаючы глядзець.
Я прыхіліўся да трэшчыны, за якую трымалася дзяўчынка. Рашчэпіна была даволі шырокая, і як я здагадаўся, ішла па шву калідора. Я падпоўз да дзяўчынкі, разарваў алюміневую фальгу, што блішчэла паміж вострых плястыкавых краёў. За разрывам, як я і меркаваў, адкрылася міжтунэльная прастора, настолькі вузкая, што ў яе магла праціснуцца толькі яна.
– Залазь! Хутчэй! Пакуль яны будуць займацца мной, ты пасьпееш схавацца.
Дзяўчынца было гадоў дзесяць-дванаццаць, настолькі худзенькая, што без праблем пралезла ў пралом у падлозе.
– А вы?
– Калі зможаш, дабярыся да паўночнай штольні. Пад плітой са сьпіральнай драпінай ёсьць лёх, за ім жыве народ вемасуты. Ён прыме цябе. Скажы, што Дяляшорзах ідзе па Шляху.
Яна паглядзела мне ў вочы:
Калі ты ў мяне, закаханая,Калі ты ў мяне, закаханы... –
паўтарыла яна словы з маёй вершаванай замовы....
– Лезь хутчэй! – я зьвёў за дзяўчынкаю акрайцы тоўстай фальгі, каб неяк замаскаваць прарыў.
А мой шлях – растрэсканая плоская падлога – выглядала як стромкая скала, па якой я абавязаны ўзьбірацца.
ХХ
Здавалася, струмень яшчэ ўзмацніўся, а пасьля сьціх.
Плястмасавы сьнег-сьмецьце ўпаў на падлогу, цалкам засыпаўшы мяне. Задыхаючыся я ледзьве выкараскаўся з сумёту.
Пачуў сьмех Упляйка, узмоцнены празь мікрафоны. Ён адмыслова прыпыніў машыну, каб бачыць мяне.
Зароў матор. Гострыя аскепкі паляцелі на мяне.
Што ж, няхай. Барацьба!
Я адзін супраць войска і пачварнай машыны.
Падцягнуўся. Паставіў ногі ў шчыліну, знайшоў для рук новы выступ. Зноў падцягнуўся.
Прапоўз такім чынам тры мэтры. Спыніўся адпачыць. Туніка, мокрая ад поту, прыліпла да цела.
Далей пралягала зусім гладкая падлога, ніякіх зачэпак. Трэба караскацца да іншага краю.
Я трошкі разьвярнуўся... Зрабіў неасьцярожны рух, і мая нага сарвалася. Я павіс (павіс на падлозе!) на адной руцэ. Акpаек трэшчыны ўпіўся ў фалангі пальцаў.
І пальцы ня вытрымалі, я паляцеў!
Страшна, калі не валодаеш сваім целам, калі яно бездапаможна борсаецца ў даўкай плыні, што нясе на жахлівую сьмерць, ад якой ня выратуе нават чароўная мудрасьць старога мысьляра. Майму “Я” проста ня будзе куды вяртацца. Пачвара нічога не пакіне ад майго цела.
Падзеньне паскорылася. Заля перад брамай з клюшнямі звужалася. Паток аскепкаў шкла, плястмасы, тынкоўкі тут ушчыльняўся, што дадавала большых пакутаў.
Раптам пада мною на падлозе стварылася даволі вялікая трэшчына. Рукі чыста інстынктыўна схапіліся за край. Я павіс. Хвіліна сьмерці адкладзена!
З боку ўжо блізкай пашчы вылезла жудасная клюшня, пачала павялічвацца. Бачна, як расьціскаюцца і сьціскаюцца агромныя абцугі. Яны цягнуліся да мяне.
Не! Далёка!
Жалязяка здолела толькі дакрануцца да падэшвы маіх сандаляў.
Я мог трохі перадыхнуць. Усю падлогу вялікай залі пакрывала павута шэрбін і трэшчын.
А пачвара высмоктвала паветра! Вецер яшчэ больш узмацніўся, мабыць ва Ўпляйка ня вытрамылі нэрв, і ён загадаў запусьціць машыну напоўніцу. Град вострых аскепкаў тынкоўкі, адбіткаў засохлай фарбы, плястмасы бязьлітасна біў мяне. Сьмецьце засядала ў валасах, забівала ноздры, вушы, вочы. Дыхаць рабілася ўсё цяжэй. Я з апошніх сіл трымаўся за гостры край трэшчыны, вісеў у струмені паветра над самай пашчай машыны. Раптам раздаўся страшэнны выбух – гэта са сьценкі з клёпак сарваўся пляст сталі. Ён праляцеў паўз мяне, садраўшы зь мяне туніку і параніўшы мне сьпіну, і плазам упаў на пашчу машыны.
Рухавік узвыў. Але струмень паветра аслабеў.
Па трэшчынах, як па прыступках я пабег да таго месца на сьценцы залі, якое мне паказаў карлік. Хутчэй, пакуль машына не перажавала стальны ліст.
Маё цела, нібы сьвежая лаза ў руках празорцы, затрымцела. Я ўвесь сьціснуўся і ўдарыў правай рукой у сьцяну. Яна адспружыніла мой кулак, з костачак палілася кроў. Але і на сьценцы зьявілася зорка чорных трэшчын.
Яшчэ адзін наймацнейшы ўдар! Рука правалілася ў плястмасе і фальзе. Адтуль вырваўся струмень паветра, якое напаіла, наталіла, мяне. Яно было іншым, чым певетра на ўсіх узроўнях сьвету. Марозкае і вострае, сьвежае і пругкае.
Машына разжавала стальны ліст і цяга зноў узмацнілася.
Я, борсаючыся ў паветры, асьцервянела разьдзіраў-пашыраў дзіру.
І раптам роў матора сьціх.
Асэнізатары заўважылі, што я раблю.
Позна, Упляйк!
Я перакуліўся ў праробленую адтуліну.
Мае зьнясіленае цела пляснулася на простакутную плятформу. Я ўбачыў помку выкліку, хутка націснуў на яго. Побач бясшумна паднялася сьцяна. Плятформа ўвезла мяне ў шахту.
Патаемная паветраная шахта!
У пругкіх струменях паветра я паплыў уверх.
Плятформа, што засталася ўнізе, пасунулася на сваё месца, сьцяна за ёю важка апусьцілася, захіліўшы сваім гмахам маю сьмерць.