Ля чужых берагоў
Альманах твораў беларускіх эміграцыйных паэтаў і пісьменьнікаў
Паэзія - Вершы
Пётра Сыч нарадзіўся 18 студзеня 1912 году ў Вялейшчыне. Друкавацца пачаў у 1932 годзе. У 1939 годзе быў арыштаваны НКВД і высланы ў лягер прымусовай працы ў Варкуце, дзе прабыў два гады. Пасьля гэтага ўступіў у армію ген. Андэрса й прыймаў удзел у баёх на тэрыторыі Італіі, у тым ліку і пад Монтэ Касіно. Жыве цяпер у Нямеччыне.
ПРЫЗЫЎ ЖЫЦЬЦЯМой пэгаз пачуў крыльлі арловы у ног
і зямлі гравітацыю ён перамог.
Я паплыў, паляцеў у нябесны прастор,
між плянэтаў, камэт, мэтэораў і зор.
Колькі волі, прастору! Бязьмежны палёт!
Мяне гномы схапілі у свой карагод,
зоры слалі-мігалі каханьня прызыў,
косы сонца любоўна рукой я пясьціў,
як сабака, камэта віляла хвастом,
мэтэоры чмялямі бурчэлі кругом.
У забаве я месяца дыскам шыбаў
і эліпсы плянэт выдаўжаў, праставаў.
Пасьля лёг адпачыць там на дне высаты, —
на Малочнай Дарогі пясок залаты.
Азірнуўся кругом на увесь усясьвет —
адзін я у прасторы між мёртвых плянэт,
што бягуць па эліпсах назначаных ім
бяз жыцьця, бяз душы, абыякавы ўсім.
Я адчуў, што было там у небе на дне
штось чужое, пустое, далёкае мне.
Раптам — нейкі свой гук! Пазіраю кругом —
аж Зямля пад вясёлкай вісіць шаргуном,
і зьвініць, і заве: “Гэй, вяртайся, пясьняр!
чаго хочаш шукаць за мяжой чорных хмар,
што абвісьлі парканамі злых пяруноў? —
Там ня знойдзеш жыцьця. Дык вяртайся дамоў!
Ты кахаеш жыцьцё — а яно зь мяне ўсё
узрастае, цьвіце, дасьпяе каласьсём,
ападае, гніе, узрастае ізноў...
Тутка ненавісьць, зло, і ахвяра, любоў.
Крыж Хрыста і пракляты той Каінаў кол,
тут і Юды пятля, Прамэтэя арол,
эсэсмана наган і Пастэра спакой,
тут анёлы з чарцямі вядуць вечны бой.
Дык вяртайся, пясьняр, з зааблочных дарог
у змаганьня цяжар, у трыумф перамог...”
Ліпень, 1950
ЗА МАЛА...
У вечнай пагоні за хлебам
і так, як-бы Богу ў дакор,
за мала глядзім мы у неба,
за мала шукаем мы зор;
за мала мы сонца праменьняў
хапаем у прызмы вачэй,
за мала ў нас будзяць натхненьняў
лугі, краскі, лес, салавей...
Наш дзень так сьцюдзёны і шэры,
хоць блескі наўкруг і цяпло;
за мала у шчасьце мы верым —
хоць блізка ня раз так было...
З малітвы, ці з матчынай ласкі,
з блакітаў, прыязьні людзкой,
з навукі ці з дробненькай краскі
плыло да нас шчасьце ракой.
А мы нейкіх скарбаў шукаем,
да зводнай Калхіды плывём,
на медзь скарбы душ разьмяняем
і ўбожымся з кажным мы днём.
Здаецца — ўсё проста, магчыма:
вось сэрцы шырэй адчыняць,
пабегчы ў прасторы вачыма,
вышэй галаву прыузьняць...
Лістапад, 1952
АСЕНЬНІЯ ЛІРЫКІ
Як пуста, сумна... Пад нагой
сухіх лістоў шапочуць кучы;
страсае шопат іх душой
галосным рэхам і балючым.
Ад сіняй пены верасоў
ня вее ласкай ні пацехай;
плач пералётных журавоў
зноў у душы адбіўся рэхам.
Ірвецца позірк за Дунай...
Душа ў настальгіі сьмяротнай,
насустрач журавом, у Край,
ляціць дарогай паваротнай.
Як добра, што ў глыбокі мох
беспаваротна кануць сьлёзы,
што сьветкам быў іх толькі Бог
ды сумна-ціхія бярозы.
Бярозы плакалі зы мной,
як непацешаныя ўдовы,
і ўспаміналі, як вясною
быў сьвет вясёлы, каляровы.
Ды сьлёзы йржавыя бяроз
хапаў, разносіў вецер дзесьці.
Як добра, што маіх ён сьлёз
ня мог сабраць і ў даль панесьці! —
Нашто нячулы, жорсткі сьвет
сьмяяцца меў-бы, поўны злосьці,
што плакаў я, бы той паэт,
па вёснах, шчасьці, маладосьці...
Пасаў, 7.10.1953
ВЯЧОРНЫ ЗВОН
У першую гадавіну апошняй сустрэчы з М. Равенскім
Нядаўна так, бо год назад,
таксама плакаў лістапад,
сьлязьмі сьцякаючы па шкле,
ля вокнаў мокла ноч у ймгле.
Але ў пакоі свойска так,
нас двух, п’яніна і каняк.
Да нас зыйшліся на Дзяды —
чые зь зямлі час сьцёр сьляды, —
якіх зглушыла тундраў шыр,
сьнягі тайгі, Байкал, Сібір...
Спамін пляцецца пад віхор,
як слуцкіх паясоў узор.
За іх спакой і за наш жаль
do-re-mi-fa — запеў крышталь,
пасьля ў чужую ноч і ціш
so-la-si-do — шапнуў клявіш.
А за акном, пад гамы тон,
адбіў на вежы поўнач звон.
Мяшаўся з тонам сум і чар.
Апошні раз мне пеў Пясьняр...
Пасьля спачыў ён вечным сном
пад туліпанаў курганом,
але пабегла ў вольны сьвет —
мінстрэль і волат — песьня-сьлед.
Ціхі яго па працы сон,
а нас усьцяж трывожыць звон. —
Вячорны звон...
НЕ НА ТЭМУ
А. Мэд. у Дзень Маткі
— Пішы верш на “Дзень Маткі”! — гэта лёгка сказаць,
ня ўглыбіўшыся ў сэнс тэй задачы.
— Чаму не, напішу — не цяжэй адказаць,
але выканаць — гэта штось значыць.
Праўда, верш грымзануць можа кажны бадай,
навет так на “раз-два”, на калені.
Столькі тэмаў, прычын — дабірай, выбірай,
глянь навокал і знайдзеш натхненьне:
бэзам кадзіць вясна, неба йрдзіцца ад зор,
закаханыя туляцца паркі,
а ім “veni” пяець салаўёў стройны хор —
вось ідыльля, штось быццам з Пэтраркі.
Успомні буру вайны, што прайшла над зямлёй
валавянай, шалёнай завеяй,
ёй на сустрач на волаце-танку гэрой —
эпос годны сапраўды Тыртэя!
Магу лёгка пісаць пра палярных зор сьвет,
ці пра роскаш усходніх гарэмаў:
словы ніжаш, як пэрлы, з рымаў вяжаш букет,
але гэта-ж усё не на тэму...
А калі я пачаў штось на сяньня пісаць,
сум бязьмежны здушыў мае грудзі...
Прыкра мне і прабачце, што мушу сказаць:
хіба верша на тэму ня будзе...
Бо якога-ж разьмеру, якіх рыфмаў і слоў,
якіх можна ужыць параўнаньняў,
каб змагчы апісаць безгранічну любоў,
бяспрыкладнасьць ахвяр і адданьня —
душы матчынай зьмест, гэту сьвятасьць, наш скарб,
што нас жывіць, нас грэе, нам сьвеціць?
Не, такіх тонаў і слоў, лініяў, хварб
яшчэ не стварылі на сьвеце.
Ніобэ каменны боль, цуд скульптуры — П’ета,
верш Есеніна здольны зварушыць,
але гэтыя творы пяра, далата,
хоць іх вычулі чулыя душы,
не гавораць нам так, як вачыма душы
бачым мы: у далёкай дзесь хаце
над калыскай дзіцячай у паўночнай глушы
трывожна сьхіляецца маці...
Мо’ з нас хто ў лябірынце чужацкіх дарог
адзінокі жыцьця цяжар цягніць,
зьнемагае душой і ня чуе ўжо ног,
бо іх сэрцаў людзкіх крэмень раніць.
Матка там, у зямлі — каму-ж выскажа ён
увесь жаль, што у ім накапіўся,
што ня споўніўся матчын улюблены сон
і ў жыцьці з шчасьцем ён ня здружыўся?
Хіба ў ціхую ноч, калі можна пачуць,
як у вечнасьці кануць мінуты,
як нам сэрца кару чэрві болю грызуць
і бушуе ў душы агонь люты —
тады ён адзінок між глухіх, нямых сьцен,
што ня зрадзяць яго прад таўпою,
да падушкі прыпаўшы, як да маткі кален,
журбу выплача шчырай сьлязою.
Будуць ведаць аб тым душа маткі і Бог,
бо ня трэба каб бачылі людзі...
Дык цяпер зразумейце, чаму я ня мог,
чаму верша на тэму ня будзе...
Лёндан, 27.5.1952
РЭЗЫГНАЦЫЯ
С. Ясеню із славамі дружбы і для навукі
Не паставяць мне мрамараў, хіба пляшку у шынку,
як агорне мяне непраглядная цьма;
з маей хаты ня будзе ніхто рабіць здымкаў —
ды і хаты даўно ўжо няма...
Зарастуць мае сьцежкі лебядой ды крапівай,
калі будзе — магілка тако-ж зарасьце;
пройдзе дзень і забудуцца ўсе, што жыў-быў я,
што кахаў, піў і цярпеў.
І шкада, і ня вельмі: бо абрыдла бяз толку
па чужых бездарожжах набіваць мазалі;
дзе за што не хапіся — а ўсё ў вадну столку
і нікому сказаць, што баліць.
А што я не разбронжуся ў Ільі на рынку, —
таксама ня повад да сьлёз і журбы:
што-ж стаяў-бы вякі ды нудзеў бяз упынку
і брудзілі-б лоб галубы.
Што чужая зямля? — Прыямней мо’ свая-бы:
такі жоўценькі, мяккі, сухенькі пясок!
Нада мною бярозка падалок падняла-бы,
або крэпкі шумеў-бы дубок.
Але што-ж — я прапіў свае бронзы вясною,
душы скарб разьмяняў на прыпол медзякоў...
Дом далёка, сон морыць...
Эх, заснуць-бы ў спакою
пад васеньні напеў журавоў...