Ля чужых берагоў
Альманах твораў беларускіх эміграцыйных паэтаў і пісьменьнікаў
Паэзія - Вершы
Алесь Салавей нарадзіўся 1 траўня 1922 году на Меншчыне. Друкавацца пачаў у 1937 годзе. Выдаў зборнікі вершаў: “Мае песьні” і “Сіла гневу”, падрыхтаваў да друку “Вянкі” (1937—1947) і “Несьмяротнасьць” (1947—1954). Жыве цяпер, як і ўсе пададзеныя ў гэтым альманаху пісьменьнікі, на эміграцыі.
З кнігі “Вянкі” (1937 —1947)* * *
Сумнаю згадкаю
сталася ты.
Дзіўнай загадкаю
шэпчуць кусты.
Квола і нехаця
звоняць ліствой...
Не, у тым шэпаце
голас ня твой.
Вяне, блукаючы,
восенскі сум.
Жоўкне, сьціхаючы,
змучаны шум.
* * *
Шляхі маладосьці! Бяз суму
пястуйце узьлётную думу,
выходзьце зь пяскоў Кара-Куму,
жыцьця не прадаўшы мане.
Мае непаўторныя вёсны
і позірк да высяў зайздросны,
і ранак сярэбрана-росны,
нідзе ня мінайце мяне!
А той пацалунак салодкі,
час доўгай сустрэчы — кароткі,
мураваў той шолах дрыготкі —
на іх не забыцца ані.
Імкліва хадой неляною
ідзеце заўсёды зы мною,
цьвіцейце нязьвяннай вясною,
мае непаўторныя дні!
* * *
Мне і ў цемру не забыцца
сьветлых сноў.
Прада мною ты, як быццам,
зноў.
Гляну ўвысь, а ейны прозірк —
сінявой.
І здаецца зоркай позірк
твой.
Ў небе месяц, я на доле —
як браты.
Наша ўсё, усё раздольле —
ты.
* * *
Дзе-ж тая радасьць — той дар адзіны
маіх узьлётаў, той вечны рай?
Зь мясьцінаў цёмных, з глухой краіны
яна прыводзіць у сьветлы край.
Вячорны захад тугой жаўрыцца,
усход заранны цьвіце вясной.
Замкну павекі — яна мне сьніцца,
адплюшчу вочы — яна зы мной.
На лёгкіх крыльлях імчыць да высяў,
за стромы гораў — туды, дзе ўзьлёт.
Заўсёды бачся, штоночы сьніся,
радзі аздобу, сьпялі ўмалот!
* * *
Дабрыдзень, мая зарніца!
Дасьпела твая пшаніца.
Прынось-жа свой серп хутчэй,
і ніве — цяжар з плячэй.
І сноп ты, зажаўшы, зьвяжаш,
пры працы мне шмат ня скажаш.
А вечар дыхне з лагчын —
пачую: “— Цяпер спачын”.
* * *
Далёка няўцеха разьвітаньня,
ня блізка сустрэчы новай дзень.
Ды сілаў аднэй табе ці стане
падужаць суцьмежную глухмень?
Ня думаць — ня быць табой сагрэтым...
Хай неба — у засьціле нямой, —
на волю імкнуцца перад летам
струмені, закутыя зімой.
Пшаніца расьце аж пад аблокі
і сонца сьвятлее па сяўбе.
Даўжэйшы мой шлях у сьвет далёкі —
бліжэйшы зварот мой да цябе.
* * *
З табою разам быў. Гайна... Крозы...
Ніколі забыцьцю не аддам.
А пацалунак твой... Дзьве бярозы,
і ўсхваляваны шум — зайздрасьць нам.
Я многа бачыў іх. Сьвет бяскрайны
на ўзьмежкі долаў-гор іх занёс.
Ды не забыцца мне водаў Гайны
і сьветкаў цёплых стрэч — дзьвюх бяроз.
І спатыкаю зноў. Быццам тыя.
Ці-ж быў далёкім я і чужым?
Ды мне цяпер яны — як сьвятыя,
і сумны мой пагляд — зайздрасьць ім.
* * *
Да шчасьця шлях ня быў адчынены —
і рэдка твар зіяў усьмешкаю.
А ты цьвіцеш — твой стан ня сьхілены,
а ты ідзеш нязманнай сьцежкаю.
І нарадзіла ў дні гароцкія —
і боль, і мукі ня прыгнобілі.
І рысы ўсе твае жаноцкія
красу дзявочую аздобілі.
Краса цьвіце і за дзяньніцаю —
ёй сталым днём да яснай волі йсьці.
Імкні, жыцьцё, жывой крыніцаю,
ня сьпі, жыцьцё, у стомнай кволасьці.
* * *
Аб табе успамін — найвышэйшая ўцеха,
неўтаймованы боль і надзеяў прачын.
І заўсёды ўва мне адгукнецца, як рэха,
аб табе успамін.
І ня гасьне зы мной, і пад сонцам праводзіць
да наступнага дня — да прасьвяды зямной,
а як ноч праміне — па зараньні ўзыходзіць
і ня гасьне зы мной.
* * *
Найпершы парыў абяскрылены
штормам імгненным.
І досьвітку ўсьмешкі ахінены
дымам ваенным.
А даль, як і ўчора, туманіцца
тропам цярністым...
Ідзе не барвоваю раніцай —
змрокам імглістым.
Так рана ў даросласьць канодныя
кінула косьці.
Мінае княі непраходныя
без маладосьці.
Ды як перад ёй ні туманіцца
шлях непаўторны —
вяшчуе наступную раніцу
промень вячорны.
СЫН
1.
Бядой прыгноблены твой стан,
мая пакутная айчына.
Красу растурзвае злачынна
працемрай шчорнены гаман.
Здабыць сьвятло, разьвеяць зман
ты з дому выправіла сына...
Нясьцерпны боль, пахілы стан
і сьлёзы, мора сьлёз, айчына!
2.
Яны, закуўшыя цябе,
шукаюць троп твайго дзіцяці.
Нясплямнасьць ганьбяць у пракляцьці —
у зацямрушанай кляцьбе.
Ці-ж у няроўнай барацьбе
устоіць сын — спадзея маці?
Ці сьмерць асочвае цябе
заўчаснай сьмерцяю дзіцяці?
3.
А ў сэрцы голас: — “Хай няма
людзей з табой, а толькі горы,
няхай прытулак твой — у горы
бяз варты змрочная турма, —
цябе ня згнібе ціхама
няўхільнасьці memento mori.
Мужней, будзь гартным, хай няма
цяпла, а толькі лёд і горы”.
4.
І нястрыманы кліч: “— Дармо
імгла ўсясьвет варуша зманам,
не замаўчаць балючым ранам
ня зьнеміць іх акоў ярмо!
А гарт — зараньня пераймо:
ня будзе дом красы забраным!
Нарузе — небыт, і дармо
прытулак твой хмурнее зманам”.
5.
І словы ласкі: — “Чую, сын,
на сьвет ідзе-імкне нашчадак.
Няхай ня мірсьціцца на спадак
шчарствелы грунт чужых краін;
нясі-ж, каб род ня йшоў на зьгін,
у дом, свой дом сьвятло й парадак;
мой сын-дзіцё і бацька-сын*,
на сьвет ідзе-імкне нашчадак!”
* Прыгадай словы Уладзімера Жылкі: “I зблытаў я, мой краю-войча, хто бацька быў, а хто быў сын...” (Зацемка Аўтара).
6.
На сьвет насуплівы імкне,
як я, выношваны ў трывозе.
Ды на бязвыйсьцевай дарозе
у неспагаднай старане
у вокны радасьць ня зірне —
нядоля стогне на парозе...
А нястрыманае імкне —
і не закуць яго ў трывозе!
7.
Ці над зямлёю дождж, ці град,
ці ня сьціхае навальніца,
ці сонца ўсьцешана іскрыцца,
ці тужыць месяц-сьветласпрат —
на шыр жыцьця зь нявольных крат
нястомна шлях куе крыніца,
і не саб’е зь яго ні град,
ні зімаў лёд, ні навальніца...
8.
Душы трывожнай неспакой —
уся і ўцеха, і багацьце...
Я горка плакаў, як пры ўтраце,
за наш, айчына, хлеб з вадой,
за болесьці дачкі тваёй
і за твае — за мукі маці.
Няўжо трывожны неспакой —
адзіны скарб наш і багацьце?
9.
...Ледзь толькі дрэвы за вакном
у маладой лісьцьве-убраньні
спаткалі дзень, а промень раньні
праз шыбы кпіў над вашым сном,
здалося мне, збудзіўся дом:
— “Радзіўся сын!” — і прывітаньні...
— “Радзіўся сын!” — і за вакном
цьвілі сады ў красе-убраньні.
10.
І я адчуў: шляхі мае
мінулі засьцьлівую хмару.
А сын пад мужным лётам чару
вырослым поруч паўстае,
рукам спачыну не дае,
перамагаючы прымару,
шляхі ягоныя й мае
выводзяць нас на шыр за хмару.
11.
А там, дзе быў утульны дом,
і там, дзе скарб сьпяліла жыта, —
руінаў шчэрбы, і прыбіта
зямля ўраджайная дажджом.
Мой сын зь нязгасным сьветлым днём
кладзе цагліны працавіта —
і вырастае новы дом,
і ў полі скарбы сьпеле жыта.
12.
Зьнікае мор ярэмных мук,
жыцьцё плыве на хвалях славы.
Будуе моцны мур дзяржавы
цьвярозы розум, сіла рук.
А сьледам зьмена — дужы ўнук
прастуе ў сьвет шляхамі явы...
Каб ты ня знаў ярэмных мук,
мой род, мацуй здабыткі славы!..
13.
Прарочу: выпрастаеш стан,
мая цярплівая айчына.
З плячэй тваіх спадзе руіна —
нямы цяжар балючых ран.
Ня зломіць бураў акіян
будаўнікоў — і бацьку й сына.
Для іх ня сплямлены твой стан
І ты — жыцьцё для іх, айчына.
14.
Табе-ж адданага жыцьця
ня знае хай memento mori.
Ягоны крок — ня шуст у зморы,
ня траваў шэпт, ня шум трысьця:
а бацька-сын і сын-дзіця
ідуць здалець злыбед хаморы!
І пад нясьхільнясьцяй жыцьця
сьхіляецца memento mori.
З кнігі “Несьмяротнасьць” (1949—1952)
ПРАЗЬ НЕСПАГАДУ
Да сонцаў ясных як сваім вяслом-бы
ні гнаў ты човен — лятуценьне-мару, —
не завітаеш да Мадагаскару
і не закінуць хвалі да Каломбы.
Ці-ж то адзіны у шляхох залом быў?
Празь неспагаду ты пайшоў на кару,
не прамяняўшы дубу, ясакару
на чырвань вежаў, на шаблёны-плёмбы.
Няхай Гвінэя, ці няхай Гаваі —
і найдалейшы кут не пахавае
дум неразьменных і аб ліпе гойнай,
і аб бярозе, і аб думным клёне —
аб тэй прывабнай пекнаце-аблоні —
бязь іх ня зьлечыш болі нявыгойнай.
НА ЦІХІ БЕРАГ
На ціхі бераг ступіш асьцярожна,
каб не нарушыць даўнага спакою.
Чароды-ж думаў хлынуць талакою —
за далягляды палятуць трывожна.
То-ж бо ў ваддалях жыць ім толькі можна,
дзе круг жыцьцёвы вірыцца ракою,
дзе над палянай, сонечнай лукою
нябёсаў веліч зіхаціць пабожна.
Дзень учарашні кануў за марамі.
Яго хацеў-бы ацьвяціць дарамі —
пярлістым скарбам знойдзенае волі.
Калі-ж сустрэне заўтрашняе зь сяньня,
збудзіўшы ў росах раньняе сьвітаньне —
ён не адыйдзе ў незварот ніколі.
НЯ СЬПІШ СПАКОЙНА
Ня сьпіш спакойна, мой далёкі браце,
як сполах ночаў, дні твае насталі.
Пад звон зялеза і пад скрыгат сталі
імкненьняў пошуг прападае ў страце.
Бяз спыну ў доме, без начлегу ў хаце
капаеш долы, засяваеш далі.
Пад імі злыдні праўду пахавалі —
куеш навекі ім сваё пракляцьце.
Непакананы жорсткаю пакутай,
перамагаеш зьмея мукі лютай.
І шлях паўторны да жыцьця зь цярпеньня
няволі злуду паліць пярунамі.
З табой, зы мною — крочыць поплеч з намі
паўтору-кругу зьмена-пакаленьне.
ОРДЭНАНОСЦАМ
Вам прышпілілі ордэн той-жа самы:
пышлівы гонар адмысловым катам.
Нясе нядрэмнасьць варту вашым хатам,
для сьмерцяў новых выкапаўшы ямы.
На ўяўнай цноце нат ня змыты плямы
крыві пралітай закаваным братам.
Ну што-ж, тварэце неўгамонным сьвятам
і т а т у — бацьку гучныя рэклямы!
Рука у путах — “Слава!” — піша — “Слава!”
А розум цьвердзіць — “Згінь, прысуд крывавы!”
Не, гэна бляшка таннае мэдалі
душы ня сьмеціць, з думкай не начуе,
і вусны шэпчуць — толькі Бог вас чуе —
збавеньня словы — іх вы не прадалі.
НАД СЛУЦКАМ ДНЕЕ
Над Слуцкам днее. Гасьне ноч на зорах.
І зь першым сьнегам вецер дзьме калючы.
Прастуе ўперад рыцар няўміручы,
за ім — нядрэмнасьць вояў у дазорах.
Ён бачыць золак, чуе кажны шорах,
вітае ў думках сон прабудны Случы...
Абшар бязьмежны і прастор нясплючы,
у вас ня мае месца хіжы вораг.
Агні жывыя, іскры лістападу,
узьлётнасьць ваша не зазнала спаду.
За вас у муках рыцарскай дарогай
крывёй сьцякалі, гінулі і мерлі,
каб вас навекі злыбеды ня сьцерлі,
каб вы сьвяцілі прыйшлай перамогай.
У ІМ І ПАНАД ІМ
Як люстра, магістраль. І аўты, і палацы.
Наўзбоч праходзіш ты бяз хаты і бяз працы.
І ня спыняешся ля полыскных вітрын,
мінаеш засень дрэў, жывы зялёны тын.
Аркестра. Музыка. Трамбоны, трубы, флейты.
Зь кішэннай пусьцінёй ад іх імкнеш далей ты —
у мройлівы прасьцяг прывабных змалку зор,
ільсьністы ад расы, блакітны ад вазёр.
У ім і панад ім — свой Моцарт і Сальеры,
свой Дантэ, свой Шэксьпір. Да іх табе ўсе дзьверы
у ім адчынены... Далёкі бераг, порт
і блізкі сэрцу зык — найчулых струн акорд.
1952
І СОНЦУ, І ВЯСЬНЕ
Ня зрада гэта, не, і гэта — не каханьне.
Чаму-ж чакаем так натхнёнага спатканьня
з табой, адданаю ня мне, мной — не табе?
Калі-ж той радасны, жаданы час праб’е,
мы падуладныя вышэйшым чулым тэмам
сьпяшаемся хутчэй у сьпеўны Mozarteum.
Там гімны йскрыпка шле і сонцу, і вясьне.
Нялюдзкі скача смык па ўзбуджанай струне.
Так Паганіні йграў. З Флёрэнцыі азванай
плыве ягоны сьпеў валною ўсхваляванай.
Ён ня мінае нас і знойдзенай зямлі
спад Сожу і Дняпра, спад Нёмну і Вяльлі.
СЬВЯТЛЯРНЫЯ АГНІ
Той вечар памятны — і ці-ж ільга забыцца? —
у сэрцы і душы, сьвятлеючы, агніцца.
Па бліскных клявішах узмахі рук стрункіх —
празьвесьцівы акорд пачуцьцяў парыўкіх.
Праменны рой высі — сузор’яў пералівы.
Удумлівы Шопэн, Рахманінаў чульлівы,
Бэтховэн, Вагнэр, Бах, Чайкоўскі, Барадын —
сягаў шматструнны зык да сонечных гадзін.
Гучацьме вечна ён над лёдам анямелым,
будзіцьме дрэму сну праменьнем дзённа-сьмелым.
Ільды цямнярныя, сьвятлярныя агні.
Руку сваю сьвятлу, ажыўчасьць, прасьцягні.
ПАЛАДЫН
Зь дзядоў і прадзедаў — гады ў вякі наніжам —
спыніліся шляхі аж пад Паўдзённым Крыжам.
Зь ім верных пяць сяброў. А ты — зусім адзін.
Куды-ж цяпер ідзеш, нясьхільны Паладын?
Спакой вакол цябе. Ня хочаш ты спакою.
Хто вольны — дужы той. Сьцяжынаю цяжкою
ты прагнеш праставаць імкненьню наўздагон —
туды, дзе йшчэ жыве драпежны мастадон.
Пад стомаю ў руках ня сьхіліш галябарду.
Ты зь ёй нясеш любоў, нянавісьць і пагарду.
Нянавісьць — жорсткі скон ап’яненым крывёй,
любоў — для спрагненых бальзам вады жывой.
1950
РАЗЬВІТАНЬНЕ
Паставіла на стол букет вясновых кветак
і адыйшла. А я — твайго адойсьця сьветак —
застаўся з горкаю, журботнаю думой;
ты бязь мяне, яна-ж — дума — усьцяж зы мной:
навошта ты прыйшла у мой гасьцінны хорам
ня ўцехаю спавіць, а сьціснуць грудзі горам?
Бяз сэрца і душы агнём сваіх вачэй
запаланіць змагла. Куды было-б лягчэй
ня ведаць цяплыні, што застаецца лёдам,
ня песьціць пустыша, што вырасьце бясплодам;
ня быць прывабленым адойшлым ад вясны,
ня бачыць той букет — ня польны, не лясны.
СЬВЯТАЯ
(На матыў Р. М. Рылькэ)
У полымі вайны народ марнеў ад спрагі,
сьцюдзёнае вады на’т з падарожнай плягі
ён і глынка ня меў. Дзяўчына — стройны стан —
пайшла шукаць ваду, лячыць народ ад ран.
Празь сьпеку, едкі дым малітвы несла Богу,
і стому зносячы, прасіла ўсім спамогу.
Ды вось пагляд застыг на юнаку адным —
ён быў паранены. На твары маладым —
васкова-жоўты сьцень, бясьсільля выраз цьмяны.
Сьхілілася яна, перавязала раны,
прынесла ў прыгаршчах крынічнае вады.
Яшчэ вам доўга жыць, юнацкія гады.
ЗАРА
Nature gives to every Time and Season
Some beauties of its own.
(Dickens)
Дабрывечар, Зара! З каляднае ялінкі
цярушацца на дол пухнатыя сьняжынкі.
Успыхваюць агні праменьнем сьвечак-зор —
і гіне зь цемраю нязгода і дакор.
З агнямі цёплымі Зары Сьвятой Вячэры
узносімся і мы да тэй надземнай веры,
дзе неба, і зямля, і ён, і ты, і я —
пад Вышнім Спозіркам сугодная сям’я.
Душы злагодненай усьцешаньняў глыбокіх
стаюцца блізкімі пачуцьці ўсіх далёкіх.
Апошняя сьвяча гарыць, як Прыйсьце Дня, —
нявіннасьць сьветлая, любоў і цяплыня.
АД ШУМНЫХ РЭК
“Denn was der Mensch in seinen Erdeschranken
Von hohem Glück mit Göttetnamen nennt...”
(Goethe)
Ад шумных рэк і ад вазёраў поўных,
нязнаная з магільна-зімным сном,
яна — узьлёт у вобразах чароўных,
узьнёсласьць дум, акрыленых чуцьцём.
Бяз вас, бяз вас, астыглых і бяскроўных,
займаецца абуджаным агнём.
Я толькі зь ёй. І ейнымі шляхамі
іду, яны — прызначаны ня вамі.
1948
ПАКІНУЎ Я...
Пакінуў я шаблённы сьвет уплываў,
здалося мне — абшар цьвіцеў зарой.
Да заваёваў свайго героя вывеў —
змагаўся ён, стаяў за чын гарой.
Але пад клум прыліваў і адліваў
ён спарахнеў, аброс імхом, карой,
паставіў дом ня з цэглы, а з картуны,
падуў віхор — і ўвесь канец фартуны.
СПАКОЙ
Хачу цяпер ад клуму й каламесы
спакой знайсьці для сэрца і душы.
А мой спакой — бы ветразь той бялесы:
ірвіся ў сьвет, ня знай сьляпой цішы;
пакінь зямлю — рубеж глухі, кумесы,
фальшывы цьвет на зраду ня сушы,
і ня гнібей на зваленай калодзе,
а гімн сьпявай жыцьцёвай насалодзе!
СЬЦЮЖА
Зьбівае з ног разьюшаная сьцюжа.
У чоўне сноў і сонца ня ўсплыло.
Цяпер ня сьпіш, усё імкнешся дужа
ступіць на дол, ухутаны ў цяпло.
Навошта-ж ты пра заўтра дбаеш, дружа,
калі ў цябе і сяньня ня было?
Надыйдзе змрок — якраз, калі сьвітае, —
і дагарыць надзея залатая.
ІДЗЕШ, ПЛЫВЕШ
Зы сьвету ў сьвет ідзеш, плывеш і едзеш,
ступаючы ці ў першы новы сьвет.
А паза ім у горы стогне недзе-ж
той кут, дзе быў гаспадаром твой дзед.
Над шэраняй шляхоў бясконцых згледзіш
хаморны змрок і сонца ўсплеск — прасьвет —
ты думаеш: вакно — ці мо’ яшчэ не? —
у дзедаў сьвет — канец твайго мучэньня.
УЗБУДАМ ХВАЛЬ
Узбудам хваль вірацца гнеўна воды
і пеняцца з распачай пад карном.
Куды плывеш? Начас, ці назаўсёды?
Каму, скажы, пакінуў сумны дом?
Нязнаных зор ты бачыш карагоды,
знаёмыя — пад акіянскім дном.
За Афрыкай зь пяскамі залатымі
яны ў душы зіхцяць тваймі сьвятымі.
ПАУДЗЁННЫ КРЫЖ
Цябе ніяк ня маніць сон суседаў.
Выходзіш зноў на пострап. Зноў глядзіш:
адылі там — цікавасьць Бог табе даў —
над позіркам гарыць, ня гасьне ўзвыш.
Сярод агнёў, якіх яшчэ ня ведаў,
праменіцца і сам Паўдзённы Крыж.
Пад роўнікам шукай тае плянэты,
дзе зноў над ім апынішся ўва сьне ты.
ЗОРЫ
Прыслухайся: да высяў клічуць зоры,
між іх і ў іх — і новы сьвет, і ты.
Пад імі — дол няўцешны, і суворы,
над імі — край сьвятлярна-залаты.
І паўтары — ня быў душою хворы
той пілігрым, што ня спыніў ляты
да воддаляў, яшчэ нікім нязнаных,
да зьдзейсьненьняў, бяздушшам не таптаных.
У ЦІШЫНІ
У цішыні, на ўскраі ночы цёмнай
ты думаў шмат аб сяньняшнім сваім.
Твая вясна пад жальбаю бяздомнай
і адцьвіла, і зьнікла, быццам дым.
А ты з душой юнацкай і нястомнай
ідзеш у дні заўсёды маладым.
І ажыве — хай толькі сілаў стане —
вячорны змрок у заўтрашнім сьвітаньні.
ЧАЎНЫ
М. С. і А. К.
Пры берагох Вяльлі блакітнаводнай
спыніліся самотныя чаўны.
Мае сябры, за ўцехаю прыгоднай
бяз нас цяпер не паплывуць яны.
Калышуць іх пад зоркаю праводнай
усплескі хваль. А нашы мроі-сны —
ледзь толькі мы павекі прызачынім —
усё лятуць да іх прасторам сінім.
У ДОБРЫ ЧАС
У добры час — сустрэчаў сьвет цікавы —
адведаў я няскончаны ваш дом.
Няхай у ім былі ўсяго дзьве лавы
і лава ў ім няхай была сталом, —
я ад душы вам зычыў шчасьця, славы
і келіх піў за вас, сябры, нагбом:
за ваш узьлёт, уцехаю спавіты,
за кут бацькоў, у сьвеце незабыты.
НЯХАЙ
Няхай да скону будзеш ты бяздомны
бяз хатняй ласкі, радасьці айчыстай —
акроплюй потам на зямлі агністай
нямыя шахты і глухія домны;
куй на кавадле водгук доўгапомны
сталёвай сілы, моцнасьці вячыстай —
застанься зь верай і душою чыстай
заўсёды дужы і нідзе нязломны.
Ды помні: прышласьць сьвеціцца ў зары ўся
і ты аблуднай цемры не скарыўся.
Цяжар чужыны зь віхрам волі дружны.
А пошуг мрояў — зы збыцьцём суладны.
А край жаданы, праўдзе падуладны,
ідзе нясьхільна толькі той, хто мужны.
1948
ЗА ПОРТ САІД
За Порт Саід ты вырушыў мяльчастай
істужкай вод у далягляд руды.
На пострапе сьцягой, даўно пачатай,
бітмо людзей вязе пакут сьляды
“Цветов и льда” няма. А “арапчата”?
“Не кинул им ты на ходу плоды?”
О не, о не! З ласункамі ня борздкі
бяздомны шлях бязьлітасны й жорсткі.
1949
ПЕРАД ВЯСНОЙ
О, Афрыка! Крывіччынай была-б ты,
каб Нёмнам быў твой паўнаводны Ніл,
я над табой спыніў-бы лёт крылаты,
далей у сьвет сягаць ня меў-бы сіл.
Прабач за сум з мае далёкай хаты —
счарнелы жаль бусьліных пругкіх крыл.
Перад вясной узьнёслага адлёту
дай лёгкасьць ім прасьвяднага звароту.
1949
У НОВЫ СЬВЕТ
У новы сьвет пад зорным небам новым
на хвалях дзён гады жыцьця плылі.
І ветразі пад подыхам вясновым
спыніліся надвечар ля зямлі.
Пабачыў ты: над захадам барвовым
жаданыя сьвяцілы ня ўзыйшлі...
Запальвай іх хоць у душы прачулай,
каб цемра-ноч навек не агарнула.
1951
АКІЯН
“Шуми, шуми, послушное ветрило...”
(А. Пушкін)
Шумі, шумі, мой ветразь паслухмяны,
хвалюйся ўсьцяж, пануры акіян.
Залечыш мо’ на сэрцы болесьць — раны —
па тэй зямлі, што завалок туман?
Я ёю быў, як ты, ускалыханы
і ўспоены. Навекі ёю п’ян.
Маўляў ты сам, неўсьціхамір заўсёдны,
я зь ёй цяпер і дрўжны, і нязгодны.
1949
У СЬВЕТЛЫ ДЗЕНЬ
У сьветлы дзень Пятра — у дзень твайго анёла
цьвілі — прыгадваеш? — лугоў шнуры вясёла.
І песьцілі палі спацехі мройнай сны,
намірг забыўшыся пра сполахі вайны.
Яна-ж, няўмольная, падкошвала, таптала
вясёласьць пешчаў-мрой. Цябе ў нязнанасьць гнала.
Блакітныя ільны, мядзяныя жыты
усьцяж пыталіся: — “Нас не пакінеш ты?”
Ізноў той час. Туды, дзе дні спацеху сьнілі,
імчуць, нясуць душу твайго сьвятога крыльлі.
А зь імі ўзносішся на ўзьлёце лёгкім сам.
Ці адчуваеш ты? — ты там, ты толькі там.
1952
СЯРОД ЧАРОЎНЫХ НІЎ
Спаткаўся я з табой, вясёлай і ўрачыстай,
сярод чароўных ніў Лямбардыі цьвяцістай.
“— Твая адзіная — ты цешыла — зы мной:
пад вышняй сьветласьцяй, над пышнасьцяй зямной.
Я зь ёй, як ты, прыйшла спад неба — яснай сіні,
табой асьпеванай, да йскрыпак Паганіні.
З валошкавых шнуроў, з пралескавых палян
прынесьлі мы свой дар і ў песенны Мілян.
Лунаў там наш — твой сьпеў — нязмоўкны голас краю.
Зь ім слаўныя шляхі да зьнічнага бяскраю:
да водаў буйных тых, якімі ўсе плыты
вядуць да берагоў, адкуль і мы, і ты”.
1949
КРЫВІЧЫ
Старэтных вечаў водгалас пасьцежны,
твая йшчэ слава штормамі ня сьцята.
Гудзе званамі вольная Палата,
Дзьвіною рушыць на прастор бязьмежны.
Прабудны покліч — гоман прыбярэжны —
далёка чутны — навакольле ўзьнята:
— “Хай зьгіне цемра! Час табе, адплата!”
— “Хай сонца ўзыйдзе! Прэч, набег драпежны!”
А чольны шэраг вой вядзе адважны,
мячом падступным грозна-недасяжны.
З гадоў паходных і зь вякоў суровых
ня сьцемяць змрокі раніцы краменнай.
Над ёй лунаюць сьветласьцяй праменнай
нашчадкаў сьцягі ў далях пурпуровых.
1948
НАДЗЯМНЫМ
Ніяк няўсьцешаны нязвыклым новым сьветам,
яшчэ ты не чаўрэў у сутарэньні гэтым,
дзе за халоднаю цаглянаю сьцяной
папугу і кату, чымся табе зы мной
больш выгады й цяпла. Нямудрыя стварэньні
крычаць, пішчаць, няма спакою ў сутарэньні.
Газэты і лісты адхінены. Ты сьпіш.
І гасьне каганец. Міргкі Паўдзённы Крыж
празь цёмнае вакно, закутае у краты,
твой запалоніць сон. Ня зьведаеш ты страты:
тугі адлыне боль у забыцьці адным —
яе Паўдзённы Крыж атуліць надзямным.
1951
НАДОЙСЬЦЕ ДНЯ
Калі мінеш сьцямнелы ў сьпецы Адэн,
надойсьце дня спрадвесьціць далячынь.
Бяскраю шыр задыміцца, як ладан,
і з водамі зыльлецца небасінь.
А там і сьвет, ніколі не разгадан, —
ружовы ўсход — пачатку сонца плынь.
І як ня край зямлі за акіянам,
так не канец нязнанаму ў пазнаным.
1949
ЗА ГОДАМ ГОД
Адыйдзе ноч. І акіяну хвалі
расступяцца — пабачыш сонца ўсход.
Пад ім гады, на дне што векавалі,
гады надзей плывуць — за годам год.
Перад табой — няведамыя далі,
нязьнёслыя дакучлівых нягод.
Яны ў чуцьці акордаў воляграйных,
спатканых тут — на хвалях вод бяскрайных.
1949
ЗАРАНКА ЎСХОДУ
Ці адчуваеш? Вёсны адшумелі
з пары, калі мы вольнымі арламі
шугалі ў высі... З хвалямі-кругамі
пакінуў човен, долы, травы, мелі.
Да іх з праводзін чайкі адляцелі.
Ці новых стрэнеш перад берагамі
нязнаных сьветаў? Дзесьці за марамі
ці ты спачынеш? На якой пасьцелі?
Тускнее захад. І заранка ўсходу
на ўзьлётных крылах будзіць насалоду —
у ёй сьвітальна-велічнае штосьці:
жыцьцё няўхільна хіліцца да сьхілу,
але ня зьляжа ў цёмную магілу
жывы адвеку подых маладосьці.
НЯ З ВАМІ
З трыбунных высяў прамаўлялі ўчора:
— “Калі ня з намі, першы ўчынак — зрада!”
А сяньня ў засьці заўтрашняя ўлада
і нявыразна весьцяць гойнасьць зоры.
Вы гэтак хутка падаліся ў норы —
і млоснай сыці думка ваша рада.
Разьменных пешчаў танная прынада
душу прапасьціць у прадажнай зморы.
Часы мінаюць. Тыя, што ня з вамі
крыштальнасьць духу ўзносяць над вякамі,
яны — надойсьця чолы-авангарды.
Але ў прадоньне заламаным крокам,
найсьвятшых скарбаў зманлівым вырокам,
цяжкія цэглы ганьбы і пагарды.
Зь перакладаў
ВОСЕНЬ
(Р. М. Рылькэ)
Спадару Божа, час настаў: пара
сукрыцца ў сьценях сонечным гадзінам,
пусьціць вятры ў палі красы й дабра.
Дазволь-жа йшчэ ў садох дасьпець пладом,
двума цяплейшымі даруй іх днямі:
няхай нап’юцца вышнімі дарамі —
салодка-цьмяным і густым віном.
Хто страціў дом — таму яго ня мець.
Хто сам — самому й знаць тугі абладу:
пісаць лісты, ня зводзіць з кніг пагляду,
ня спаць, блукаць праз гай, адзеты ў медзь,
пад неспакойным віхрам лістападу.