Ля чужых берагоў
Альманах твораў беларускіх эміграцыйных паэтаў і пісьменьнікаў
Паэзія - Вершы
Масей Сяднёў нарадзіўся 1 верасьня 1915 году ў Магілеўшчыне. Піша ад 1937 году. Адбыў 5 гадоў ссылкі на Калыме. Друкам выйшлі зборнікі вершаў: “У акіяне ночы” (1947), “Спадзяваньні” (1947) і “Ля ціхай брамы” (1955). Жыве цяпер у Задзіночаных Штатах Амэрыкі.
МАЛІТВАНа коміне фабрычным сонца дагарае,
а мне дахаты йсьці ці хутка?
Пад карканьне варон — крыклівай зграі —
шапчу малітвы я ціхутка.
Каб шчасьце у кутку маім вялося,
як птушка ценькая пад ветлым дахам,
каб хлеб і соль былі, а ўвосень
вятры ня білі аканіцамі зразмаху.
Каб сьцерпіць абыякавасьць чужыны,
суродзічаў пыхлівых холад думны,
патрыятычную іх сьліну,
парадны тупат тлумны.
Каб пры канцы шляхоў маіх далёкіх,
што не ўкладаюцца ні ў вёрствы і ні ў мілі,
ня помнячы грахоў і крыўдаў лёгкіх,
прыхільныя багі мяне багаславілі.
1951
НЕБЯСЬПЕКА
Вось так зірнеш на ваш натоўп —
тлум, шорганьне, панэль і сьпека.
Якіх нікчэмных душ патоп!
Якая жудасная небясьпека!
Баюся, што нямая сінява
больш ня зірне з-за камяніц-палацаў...
І вочы узьнімаю я,
каб ні на кім не затрымацца.
Каб уваходзячы у ціхасьць сноў,
не дакранацца вашых душ і пальцаў,
каб у натхненным адзіноцтве зноў
вас абмінаць і ня спыняцца.
1952
ЗЬ ВЯЧЭРНІХ БЛУКАНЬНЯЎ
Кватэры адамкнуўся корак —
і павяла у даль дарога.
І тысячамі зор з мальбою і дакорам
глядзелі вочы Бога.
Ахутвалі таемнасьцяю змрокі,
душа, ня знаючы чаго, ўсяго хацела.
Такі сабе прыемны й лёгкі,
ідзеш, адзін на сьвеце цэлым.
Чакаеш нейкай стрэчы нязвычайнай
і ў кажную на небе верыш зорку.
Дармо што, плюснуўшы вачамі,
яна ўжо падае за ўзгоркам.
1952
ВАЙНА ЦІШЫНІ
Пад нагамі рыпяць ступені,
кола выкацілі ў сад.
Дом, утраціўшы сілу шчапленьня,
апускаецца на фасад.
Павяртаючыся, абмінулі
гаманкія дарогі, млын —
заімшэлы, сівы аб мінулым
насьцярожаны успамін.
Сустракалася ўсюды вайна са мною,
бачыў я і руіны руін,
але тут — цішыня вайною
дзень і ноч наступала на млын.
1952
УЗДЫХІ ВЕТРАЗЯЎ
Занадта ўсё да сэрца я прыймаў —
нішто ня зьменіцца ні заўтра і ніколі.
Дарэмна ў сьвеце маіх зваблівых уяў
я неба маляваў у чорны колер.
Нашто таіцца — крышку дапяклі
мана сяброў і кплівы сьмех няздараў.
Бязь ветразяў мае стаялі караблі —
уздыхі іхныя яны вятром раздалі.
Сягоньня ў сонечную цішыню
блакітным мігаценьнем дзень спавіты...
А можа гэта толькі ўсё яшчэ я сьню
і вогкая вясна не прарасла з-пад плітаў?
1952
ЗЯЛЁНАЯ ВЕЛІЧ
Гнеўнай славаю мы не паўсталі,
не для нас былі вякі.
Заляглі мы нямымі пластамі
невядома на час які.
Туманом набіраліся далі,
гралі музыку камары,
ды зялёную веліч гайдалі
сосны гонкія угары.
Ліплі ў нашыя грудзі пікі
і лічылі сьмяротны час.
Толькі наш гэрой вялікі
не паклікаў на бітву нас.
На капцох ня было нашай стражы,
нас тапталі, глумілі, клялі.
Я хачу, каб у нас былі нашы
імпэратары і каралі.
1952
ЦЯЖКІ АДКАЗ
Гора вучыць таксама.
Задуменны пагляд:
— Мама,
чаму тата ня едзе назад?
Цягнікі грукацелі
міма нас.
Я расла у пасьцелі,
мабыць,
доўгі час.
І магчыма, што тату
міма нашае хаты
правязла вайна,
ты-ж казала — благая яна.
Сустракаць на паўстанак
я хаджу часта ў сьне.
Ды там саля пустая
цішынёю пужае мяне.
Хтось вакенца адчыне, —
такі страшны, бляды:
— Ты чаго зноў, дзяўчына,
завітала сюды?
— Сустракаць майго бацьку —
Ён ня ехаў з вайны,
хоць у сьне я ўжо чула багацька,
як аб ім б’юць на цэрквах званы.
Гавару я заўсёды, што высьню —
так ня ўцяміла-б век-вякоў.
Вы магчыма, адтуль наўмысьля
ня пускаеце цягнікоў?
— Не палохайся — не аблаю.
І сьлязы ня пускай ціхама —
Ты ня ведаеш хіба, малая,
што адтуль цягнікоў няма.
Гора вучыць таксама.
Задуменны пагляд:
— Мама,
ці прыедзе наш тата назад?
Так ніколі, ніразу
ня ўзьнімала вачэй,
не прасіла адказу
як збаўленьня хутчэй.
Саўт Рывэр, 1953
СТРАХ
Ня бойся — гэта нехта грукнуў,
а ў душы тваёй падняўся страх
і выцягнуў няведамыя рукі,
каб ухапіцца за цябе, маленькая сястра.
Вось так, мяне за шыю абыймі,
ня прыслухоўвайся, што робіцца там за сьцяною.
Ты прырастаеш да мяне грудзьмі,
ды чуеш страх сьпіною.
А страх, малая, — гэта толькі страх
і у сапраўднасьці няма страху.
Засьні, маленькая, твой страх
...ад страху.
1953
СЬМЕРЦЬ МАЛІТВАЎ
Дзень прарэзаўся праз вокны,
а у хаце — як нікога.
Варушыўся змрок — сплывала
ціхая таемнасьць Бога.
Не пасьпеў я у таемным,
варушлівым разабрацца:
дзень, ад сажы чорны й дымны,
забіраў мяне на працу.
і ў душы, сьвятлом спужанай,
церпяліва і бязь бітвы,
як манашкі паміралі
недасьнёныя малітвы.
1953
СТОМЛЕНАСЬЦЬ
Стаміўся жыць я на высокай ноце.
Было-ж калісьці ўсё звычайна, проста:
піў яйкі чаек на балоце,
лупіў нажом бяросту.
У полі, за чародамі авечак,
рос так як збожжа й травы,
і патураў натуры чалавечай
без асаблівага на тое права.
Цяпер калішніх слоў звычайных
шукаю, як сьлядоў зацёртых.
Ды ня збудзіць іх — як маўчаньня
на могільніку мёртвых.
1953
УСЬЦЕШАНЫЯ ГЕНІІ
Бамбілі ноч усю Бэрлін,
ад дыму душна было ў сквэры.
Мы згінулі-б, напэўна, як адзін,
каб у збаўленьне ня было ў нас веры.
Багі нас бераглі, калі,
не дачакаўшыся адбою,
мы выпаўзалі з-пад зямлі,
каб не памерці пад зямлёю.
А там, праз вуліцу, дамы
рассыпаліся грудай цэглы.
Якая праўда! Радваліся мы,
што там ня мы палеглі.
...Ды раніцай зноў сонца і цяпло,
лічылі мы, каго ня стала.
І толькі геніі, сьхіляючы чало,
нам кланяліся з п’едэсталаў.
1952
ЗРАДА
Пражытыя мае ня вінаваты дні —
зь іх кажны адыйшоў, пакорны лёсу,
як той ваяк, якому ў мятусьні
апошняй бітвы выйграць не ўдалося.
Вунь і цяпер тых дзён застыглая чарга,
нібы на подступах, стаіць за мною
і, абясьсіленая, як мага
завець мяне стаць перадам, а ня сьпіною.
Ды днём пражытым страшна паказаць аблічча —
няма на ім ні мужнасьці і ні адвагі.
I гэта зрадаю яны палічаць,
на помсту ўзьняўшы рыцарскія шпагі.
1952
ГОДЗЕ
Ня зьдзейсьненых слоў ужо годзе
і думку сьлюнявіць пры чарцы.
Як цяжка што-небудзь даводзіць,
як лёгка спрачацца!
Аб лёсе мы толькі мяркуем.
Свае-ж прывучылі мы сэрцы
хадзіць па здабычу цяжкую
на сіле кароткіх інэрцый.
А мэта — як грозная бомба:
гатова вось-вось разарвацца.
І пушыць нас быццам ад бобу,
ад слоў і ад мляўкае працы.
А Бацькаўшчына і радзіма —
смачная і даўкая костка —
і сяньня ’шчэ кадзіць кадзілам
зь сьвяточна убраных падмосткаў.
“МАСА”
Я рэдка падаючы падымаўся.
Пыталіся ня раз: “А ты йдзе?”
Ня дай Ты, Божа, паказацца масе —
зьнявечыць, плюне і адыйдзе.
Яшчэ бадай я на каленях поўзаў —
нахлыне гурт смаркатых і наклепе.
А месяц у трагічнай позе
стаяў на бястурботным небе.
Закінулі ізь мінай поснай
гатовую да паядынку шпагу.
У вечнасьць кануў чалавек апошні
і вымерла на ўсёй зямлі адвага.
І ты разгневанай рукою
за меч памсьліва не хапайся —
сыйдзі блакітнаю ракою,
як цёплы дождж улетку на папасе.
АКІЯН
Аб табе я меў думку ня тую,
калі сьніў пра цябе здаля.
Дзень і ноч ты ад злосьці лютуеш,
праклінаеш сябе, што ты не зямля.
І ўсё пляжыць цябе адчай зьняверы,
зелянееш ад роспачы ты.
Хвалі дыбяцца і, як пантэры,
зь пенай кідаюцца на барты.
Пасланца зямлі — карабель не раструшчыш
і на дне прыспаць не змагчы.
Падымаешся к небу — зялёны гружчык, —
аднаму табе страшна сярод начы.
Ты жывеш, як і мы, падманам:
так прывабна усё, што ня ўзяць рукой.
Бунтавацца ня хочаш ты акіянам,
мы-ж ня хочам кружыцца — зямлёй.
* * *
Прыглядаюся, каб не разьбіцца,
вобмацкам хаджу я, спакваля:
некуды уніз, не па арбіце
падае з пад ног маіх зямля.
Страшна і ня можна пагадзіцца —
на заходзе, як настане цішыня,
у крывавай, вогненай мядніцы
плавіць Бог увесь здабытак дня.
На зямлі ня людзі — чалавекі —
Тупаем і б’ёмся век-вяком:
тонкім, нібы шкло, навекі
неба нас пакрыла каўпаком.
Грэшныя ў непаслухмянстве душы,
не хацелі-б мы зямлёю тлець:
падаем, рукамі узмахнуўшы,
каб усёткі ў неба узьляцець.
СУСТРЭЧА
Ты насустрач — болем. І распаўся
дзень на міліярды сонцаў у вачох.
Сьвет застыў у нейкай мёртвай паўзе —
раўнавагі я знайсьці ня мог.
Гэтая сустрэча на прадмесьці! —
Блеск вітрын і ты, і зманлівасьць уяў.
Апынуўся зноў на тым я месцы,
на якім, здаецца, я стаяў.
У вачох сваіх мяне ты топіш.
Заклікалі нас вячэрнія званы.
Загубіліся мы у натоўпе
ля царкоўнай мураванае сьцяны.
Нашых збаўцаў і сьвятых з паўценяў
выстаўлялі нішы на паказ.
Госпадзі, даруй маё хаценьне —
незаслужаных пастаў і нас.
АСЬЛЕПЛЕНАСЬЦЬ
Баялася ты увечары ісьці адна.
Ня знаю як — пайшоў і я з табою.
Забылася адзін, адна
і толькі засталося блізкае: абое.
Над галавою неба зорнае ішло.
Успыхнуўшы, пагасла й неба.
Глядзелі нібы ў цёмнае мы шкло,
і болей ня было зямлі і неба.
І сьвет ня быў ужо для нас,
а самі мы былі асобным сьветам,
што ткаўся звабліва для нас,
як перад першым ’шчэ паэтам.
А беспрасьветная асьлепленасьць плыла,
нясупярэчлівыя ліплі рукі...
Навошта-ж прахалодаю імгла
гарачыя нам цалавала рукі?
* * *
Едзеш ты. Ці-ж магчыма —
дождж, імгла і вятры.
Вочы некуды міма —
абатры.
Засталася часіна —
памаўчым...
Вочы сінія —
дым...
ВЫРАШЭНЬНЕ МУКІ
Тут сонца, а за даляглядам
ідуць дажджы і п’юць зямлю,
праменяцца блакітным спадам,
а я — і кроплі не ўлаўлю.
Шляхі... шляхі... Пакунак мулкі...
Ты плачаш, га?.. У твар — цяплом,
і першым вырашэньнем мукі
быў спушчаны ў зямлю гром.
НА СПЫНКУ
Прайсьці, мінуць і не заўважыць
і толькі сум у сэрцы зьберагчы.
Хіба ня просяць душы вашы
цяпер спачынку уначы?
На вуліцу другую крута
вунь павярнуў дрыготлівы трамвай.
Дарэмна я крычаў: “Кандуктар!
Хоць на часінку затрымай!”
Застаўся я на перасядцы
і не сагрэюся ў плашчы.
I досьвіткі ўжо ня прысьняцца
на гэтым беразе начы.
Пагасла мігаценьне ў высі
і хмары пачалі дажджыць...
Таму, хто ў сяньняшнім спыніўся,
да заўтрашняга не дажыць!
САКАВІК
Маразянае сонца у вокны цякло
прахалодаю сакавіковаю.
І ламаліся раніцы —
быццам коньнікі тонкае шкло
разьбівалі падковамі.
Быццам трэскаліся караблі,
наваленыя лядзінамі...
А дні былі —
глыбока сінімі.
Раставала зямля і бухла,
дымілася — на гары — уся,
нібы у сонечнай кухні
яна варылася.
Ад пяшчоты кажны разьмяк —
ад старога да самага блазна
чуліся лёгка, як
пасьля Божае лазьні.
Але ноч зямлю, ідучы,
шкліла з новаю сілай.
Толькі дзесьці, нібы ключы,
пад зямлёю вада званіла.
Быццам конь ледзяны скакаў —
як цымбалы званілі галінкі,
сьлёзы сінія сакавіка
замярзалі ў лядзінкі.
ЗВЫЧАЙНЫ Я...
Звычайны я, я славы ня прыдбаў —
я толькі кропля ў якіяне.
Мяне сярод клапотаў і забаў
ніхто з патомкаў не памяне.
Я ціха дзень за днём жыву,
самотны я і ня цікавы.
Іду адзін, схіліўшы галаву,
і міма воплескаў і міма славы.
І скажа ці адзін: — Яшчэ адна,
глядзіце, выпаўзла аблуда,
і голас падае, адродзьдзе дна,
і кпіць над нашым самасудам.
Дарэмна вы сказалі гэта. —
З вас кажны сяньня злосьцю дыша.
Хоць ціхі я, ды ўзьлёт паэты
за вас, высокіх, многа вышай.
І мне-б магло нясьціся “брава”,
і мне-б маглі зайграць музыкі,
ды што мне гэтакая слава? —
Я сам сабе адзін вялікі.
СІНІЯ ВОЧЫ
Як цяжка да аматараў сягоньня не нале[жыць]
і не запэцкаць ног чужою тваньню.
О, як-бы я хацеў рассунуць межы
майго зямнога існаваньня.
Праз вашу тоўшчу цёмную прабрацца,
як прабіраецца праз хмары бліскавіца,
і ў тысячы градацый
яшчэ й яшчэ раз нарадзіцца.
І вось з вачыма сінімі у раньні росным
раскрыўся васілёк на перавале...
А людзі йшлі і пазіралі скоса, —
адны маліліся, а іншыя — плявалі.
Заўльгаў, 1948
ВЫГНАНЕЦ
— Адкуль-жа будзеш?
— З Украіны...
— А я сама — зь Беларусі...
— І маці й бацька мой загінуў...
— Загінулі й мае усі...
Сустрэліся й пайшлі маліцца...
За пазухаю — хатнія лісты.
А я маўчаў усё — як быццам
Сястрой маёй была ня ты.
Пайшоў сабе далей зь нічым я,
і у вадзе — ледзь-ледзь мільгае —
вялі паўзь берагу лагчыны
мой вобраз, незнаёмы мне.
Заўльгаў, 1948