Дзеньнік прыватнага чалавека
Апавяданьнi, iмпрэсii, эсэ
Дубавец Сяргей
Знакі прыпынку
Калi я вучыўся ў школе, я вельмi не любiў, каб простая мова пачыналася з двухроп'я й двукосься. Я цярпець ня мог... Iншая рэч -- абзац i працяжнiк. I нават выбiраючы ў бiблiятэцы кнiжкi, я заўсёды аддаваў перавагу тым, у якiх было болей абзацаў i простая мова пачыналася з працяжнiка. Цяпер, вядома, ужо даўно ўсё ня так i нават наадварот, а тады...
Магчыма, мая нялюбасьць дыктавалася тым, што ў школьных дыктоўках мы абавязкова павiнны былi простую мову пачынаць з двукроп'я й двукосься, а ня йнакш. Школьная ж веда трывала асацыявалася для мяне з самой школай, у якой не было i, паводле агульнага перакананьня, не магло быць нiчога цiкавага. I мы мусiлi ставiць гэтыя клятыя двукосьсi. Нiбыта простая мова была чымсь несапраўдным, iлжывым альбо iранiчным.
А можа, прычына маёй нялюбасьцi была ў самых знаках прыпынку, якiя падсьведама ўяўлялiся знакамi зьняволеньня. Загад настаўнiка "Адкрыць двукосьсе!" гучаў як каманда "Адкрыць камэру!" "Закрыць двукосьсе!" -- "Закрыць камэру!"
Зусiм iнакш успрымаўся абзац -- знак пачатку, i працяжнiк -- знак паветра. Гэта былi знакi свабоды.
Шмат гадоў пазьней, у савецкiм войску, па турмах я часта чуў выкрык салдата i афiцэра "ВВ", зьвернуты да зьняволеных: "Шум в камере!" I мне здавалася, што я чую самыя гэтыя двукосьсi, у якiя заключаўся выкрык, нiбы двукосьсi -- загучалi.
У той самы час я заўважыў, што ў афiцыйных дакумэнтах -- розных пратаколах, тлумачальных запiсках, заявах, -- простая мова нiколi не пачынаецца з працяжнiка. Працяжнiк застаўся толькi ў мастацкай лiтаратуры цi ў тэкстах, якiя пiсалiся ад сябе альбо для сябе. Бо толькi ў такiх тэкстах можа жыць свабода...