Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
Дзесяць запаветаў - 4. „Памятай дзень суботні...”
„Памятай дзень суботні, каб сьвяціць яго. Шэсьць дзён працуй і рабі ўсе працы твае, а дзень сёмы — суботу — Госпаду Богу Твайму”, — гучуць чацьвёрты запавет. У ім Бог загадвае адзін дзень у тыдні „сьвяціць” — значыць, праводзіць „сьвята” ў такіх дзеяньнях, якія служаць толькі ўслаўленьню Бога. У яўрэяў такім днём была субота, што значыць дзень „супакою і адпачынку”. Сьведчаньне пра сьвяткаваньне суботы да часу абвяшчэньня закону знаходзіцца ў зьлічэньні тыдняў (Быцьц. 29, 27), а таксама ў павучэньні пра зборку манны (Вых. 16, 5-22). Затым субота зноў была замацавана ў народнай памяці на Сынаі: шэсьць дзён належала працаваць, а ў сёмы дзень адпачываць, бо і Бог стварыў сьвет у шэсьць дзён і ў сёмы дзень „супачыў”. У Другазаконьні (5, 12-15) у сувязі са сьвяткаваньнем суботы адзначаецца таксама вызваленьне зь егіпецкай няволі. Субота павінна была быць днём адпачынку ў час сяўбы і жніва (Вых. 35, 21). У суботу нельга было запальваць у хатах агонь, пячы і варыць, забаранялася насіць цяжары, купляць і прадаваць. У Кнізе Лічбаў (15, 32) згадваецца пра выпадак, калі чалавек, які зьбіраў у суботу дровы, быў зьбіты камянямі. У гэты дзень увесь народ павінен быў зьбірацца вакол старазапаветнага храму (Лев. 16, 31). Зь цягам часу фарызэйскае яўрэйства давяло зьнешняе адзначэньне суботы да такой крайнасьці, што ў гэты дзень забаранялася нават рабіць дабро. Супраць такога перахілу выступіў Ісус Хрыстос. Ён лічыў, што строгае сьвяткаваньне суботы вельмі часта бывае нечалавечным, яно забівае дух закону. Хрыстос зьдзяйсьняў цуды і ў суботы, што выклікала абурэньне з боку найбольш фанатычных суайчыньнікаў. Ён ведаў, што ў сёмы дзень чалавеку была загадана адпачываць, каб сабраць у сабе духоўныя сілы. Гэтак, як зямля ляжала аблогам кожны сёмы год, так і чалавеку трэба падмацавацца для далейшай працы. Аздараўляючы людзей менавіта ў суботу Хрыстос падкрэсьліваў, што менавіта ў гэты, сёмы, дзень павінна вярнуцца жыцьцё і сілы ў тых, хто іх страціў.
Ужо ў апостальскія часы хрысьціяне — у адрозьненьне ад яўрэяў — зьбіраліся на малітву ў „першы дзень тыдня” (Дзеі. 20, 7; 1 Кар. 16, 2), у памяць уваскрэсеньня Хрыста ў першы дзень пасьля яўрэйскай суботы. Напрыканцы першага стагодзьдзя намесьнік Віфініі Пліній Малодшы пісаў імпэратару Траяну: „Хрысьціяне маюць звычку зьбірацца перад усходам сонца, каб сьпяваць песьні Хрысту, як Богу, і ўрачыста прысягаюць не рабіць нічога заганнага”. Гэты звычай быў настолькі пашыраны, што западозранага ў хрысьціянстве пераважна пыталі: ці сьвяткуеш дзень Гасподні? Юстын Пакутнік расказвае, што „ў дзень Гасподні ўсе хрысьціяне ў гарадах і вёсках зьбіраюцца разам. Тады мы чытаем Сьвятое Пісаньне, пасьля чаго прэсьвітэр выступае з прамовай, заклікае прысутных выконваць пачутае. Затым усе аб’ядноўваемся ў малітве і зьдзяйсьняем таінства, пасьля завяршэньня якога кожны, хто жадае, прыносіць ахвяру, а сабраныя сродкі перадаюцца прэсьвітэру, які разьмяркоўвае дапамогу сіротам, удовам ды іншым, хто яе патрабуе”.
Што гэта значыць „сьвяціць” адзін дзень у тыдні — у нашым выпадку нядзелю? У Новым Запавеце няма такіх дакладных указаньняў чаго нельга рабіць, як гэта было ў Старым Запавеце ў выпадку суботы. Вырашэньне гэтага пытаньня пакідаецца сумленьню кожнага чалавека, хаця напэўна нельга займацца тым, што безь ніякай шкоды можна выканаць у будні дзень. Затое ёсьць дакладнае павучэньне, што можна і што належыць рабіць. Перш за ўсё мы павінны быць „у духу”, як гэта было з Апосталам Яанам на востраве Патмос. Гэта значыць засяродзіць увагу на сваім духоўным нутры. Нядзеля павінна стаць днём прымірэньня і аднаўленьня лучнасьці з Богам. Сярод тыдня мы вельмі часта жывем нягодна, паводле чалавечых запаветаў. У „Гасподні Дзень” выпадае падзякаваць за ўсе дабрадзействы на працягу тыдня і папрасіць блаславенства на наступны тыдзень. Калі бяз важнай прычыны ў нядзелю не ідзем у храм, гэты дзень можна лічыць змарнаваным, але і наведваньне храму ня можа таксама ператварыцца ў фармальнасьць, зьнешні рытуал, які не паглыбляе нашае духоўнае жыцьцё. Гэты дзень дрэнна перажыты і пусты, калі абмяжуемся толькі бязьдзейнасьцяй заміж напоўніць яго добрымі ўчынкамі, напрыклад, наведаньнем хворага або вязьня, дапамогай каму-небудзь, суцяшэньнем, падбадзёраньнем...
Глыбокі сэнс чацьвёртага запавету пацьвярджаецца дасьведчаньнем чалавецтва. Раз у тыдзень адпачні ад сваіх штодзённых, прафэсійных і хатніх абавязкаў. Не бяры ў гэты дзень у рукі плуг, якім звычайна арэш, молат, якім куеш, іголку, якой звычайна шыеш вопратку для сваіх кліентаў, ні пяра, якім у будзённыя дні пішаш кніжкі для сваіх чытачоў. Гэты дзень правядзі інакш, чым усе астатнія дні тыдня. Дазволь адпачыць думкам і вачам, інакш чым звычайна паглядзі на сьвет, шырэй, радасьней, ня з гледзішча сваіх штодзённых мэтаў ды імкненьняў. Паспрабуй стаць вышэй за іх і не хвалявацца будзённымі клопатамі, няўдачамі і нястачамі. Іх не бывае больш, чымсьці ты ў змозе іх перанесьці... Каб выйсьці насустрач выклікам жыцьця, трэба набрацца сілаў, а гэтаму служыць „Дзень Гасподні”.