Адзінае на патрэбу
Бандарук Канстанцін
Нагорная казань - 6. „Шчасьлівыя чыстыя сэрцам”
Пераважная большасьць людзей прыдае вялікае значэньне вонкавай чысьціні. Яны лічаць важнай і патрэбнай чысьціню цела, вопраткі, кватэраў. Ім не падабаецца і раздражняе іх пыл на падлозе і мэблі. Дакладна гэтак у часы Хрыста паводзілі сябе фарызэі, якія ўжывалі шмат вады для мыцьця пасудзіны, рук і ног. Паколькі тады ня ўжывалі нажоў і відэльцаў (Марк. 14, 20; Яан. 13, 26), абмываньне рук перад і пасьля яды было проста неабходным. Існаваў нават звычай, што гаспадар браў рукою хлеб або нейкі найсмачнейшы кусок і клаў яго, на знак вялікай пашаны, у рот дарагому госьцю (Яан. 13, 26). Больш таго, частае абмываньне рук і ног фарызэі лічылі рэлігійным абрадам, якога парушэньне магло прывесьці нават да выключэньня з абшчыны.
Усё гэта мела сэнс і пахвальнае яно ў любыя часы, хаця само паняцьце чысьціні — умоўнае. Калі-б праз мікраскоп паглядзець на нібыта чыстую пасудзіну, мы знайшлі-б на ёй мноства мікробаў. Аднак ня гэта галоўнае! Справа ў тым, што зьнешняй чысьціні і ахайнасьці павінна спадарожнічаць унутраная ўпарадкаванасьць і чысьціня. Пра чысьціню сэрцаў букваедныя фарызэі думалі мала. У пераносным сэнсе, яны сапраўды „адцэджвалі камара, але праглыналі вярблюда” (Мацьв. 23, 24) і таму Хрыстос прыраўнаў іх да „пабеленых магілаў, якія звонку здаюцца прыгожымі, а ўсярэдзіне... поўны рознай нечысьці” (Мацьв. 23, 27). Безумоўна да іх накіроўваў строгае папярэджаньне Апостал Якуб кажучы: „Папраўце сэрцы, двудушныя” (Якуб. 4, 8).
Калі ўзважыць, што старажытныя сэміты лічылі сэрца ачагом і цэнтрам думак чалавека, дык можна сказаць, што ўсякая нячыстасьць нараджаецца ў чалавечым сэрцы. Вось таму Хрыстос раіць сьпярша перагледзець думкі, зрабіць іх простымі і шчырымі, зьмяніць спосаб думаньня, стаць адкрытым і просталінейным.
Для Хрыста не было таксама чыстай і нячыстай ежы, хаця, напрыклад, у той час яўрэй ня мог зьесьці нешта зрыхтаванае толькі яўрэям і ў ніякім выпадку не ў пасудзіне чужынца. Чыстым або нячыстым можа быць толькі чалавек і прытым становіцца такім не праз ежу, але свае думкі. „Не тое, што ўваходзіць у вусны, апаганьвае чалавека, але тое, што выходзіць зь іх” (Мацьв. 15, 11).
Усякае зло пераважна тлумачыцца зьнешнімі, аб’ектыўнымі прычынамі. Вінаваты дрэнны грамадзкі, палітычны, эканамічны лад або несправядлівыя законы. Аднак ля вытокаў усяго гэтага заўсёды стаіць чалавек. Усё, што прыносіць гора чалавецтву, як забойствы або жахлівыя войны, пачынаецца зь людзкога сэрца. Можна, напрыклад, спрабаваць навесьці парадак павялічваючы шэрагі міліцыі, але ўсё роўна гэта будзе барацьба з вонкавымі праявамі зла, а не зь яго прычынамі. Можна праводзіць розныя рэформы, але трэба перавыхаваць чалавека. Гэта барацьба не з прычынамі, але з вынікамі і нагадвае лячэньне праказы з дапамогай пудры.
Сапраўдная прычына зла — унутраная, хаця часта мы яе ня бачым, асабліва ў дачыненьні да сябе. Мы нават ня хочам бачьць сваіх заганаў і слабасьцяў. Аднак ніякае, зьнешняе зло ня ў змозе апаганіць чалавека, хутчэй за ўсё бруд, які ўтойваецца ў ім самім. Паводле Евангельля, менавіта „з нутра, з сэрца чалавечага выходзяць благія думкі, распуста, блуд, душагубства, крадзеж, прагавітасьць, злосьць, здрада, бязглуздасьць, ліхое вока, блюзьнерства, пыха і дурнота” (Марк. 7, 18-21).
Дзеля дасягненьня чысьціні сэрца патрэбна вера, паколькі празь яе прызму мы здолеем пазнаць чысьціню сэрца і сьвятасьць жыцьця. Чыстае сэрца абяцанае нам самім Богам. „Дам вам сэрца новае і новы дух дам вам. Спрычыню, што вы будзеце хадзіць у Маіх запаветах і правілы Мае будзеце выконваць”. Бог зможа выканаць кожнае абяцаньне. Ён можа даць нам чыстае сэрца і вызваліць ад усякай нечысьці, але і з нашага боку павінна быць прага чысьціні і сьвятасьці. „Сэрца чыстае ствары ўва мне, Божа, і дух шчыры аднаві ў нутры маім”, — прасіў Давід (Пс. 50, 12).
Нам таксама трэба сьцерагчыся, каб сэрца ня сталася нявольнікам пажадлівасьцяў і заганаў. Як гаворыць Сьвятое Пісаньне: „Больш за ўсё сьцеражонае сьцеражы сэрца сваё, бо ў ім крыніца жыцьця”.