Лабух
Раманчык
Някляеў Уладзімір
8 Лі-Лі, якой не бачыў я амаль...
Лі-Лі, якой не бачыў я амаль тыдзень, пра тое, чаму я не бачыў яе, нават не заікаецца, а распавядае, як хавалі Ігара Львовіча. Што ж, Ігар Львовіч цяпер таксама ў сферы маіх інтарэсаў... Жыў — не быў, памёр — стаў...
— Лідзія Паўлаўна здзіўлялася, што цябе няма...
— Яна не ведала, чаму?..
— Ведала, але здзіўлялася... Прыйшлі ўсе суседзі нашыя (Лі-Лі так і кажа: нашыя, мае, значыць, і яе), з акадэміі, ён там загадваў лабараторыяй нейкай сакрэтнай, чалавек трыццаць, вучні ягоныя, адзін... (і тут Лі-Лі — я гэта пасля ўспомніў — пацягнула паўзу, нібы думаючы, што і як сказаць) ...адзін з Амерыкі прыляцеў, Лідзія Паўлаўна казала, што ты знаёмы з ім, бамжы — во тусоўка!.. І калі амерыканцу кайданкі начапілі, бамжы біцца кінуліся. Я з бамжамі была...
У Лі-Лі сіняк на левай скуле — і яна мне тлумачыць, адкуль...
Дурнота скрозь... Нашто чалавека ў наручнікі на могілках браць, пачакаць нельга?
— Няма ў мяне амерыканцаў знаёмых.
— Дык ён наш, з’ехаўшы... Габрэй, мусіць.
— А чаго бамжы за яго ўступіліся?
— Ён за памінкі плаціў, запрасіў усіх... Такая бойка ўсчынілася! У таўкатні труну з Ігарам Львовічам без века ў магілу скінулі... Дасталі — ён увесь у мокрым пяску, дождж якраз прыпусціў, ледзьве ачысцілі з большага... А двое з тых, што нібы з акадэміі былі, супроць нас біліся. Людзі ў цывільным хутчэй за ўсё. Лідзія Паўлаўна аднаму вока парасонам, як пікай, выбіла! Уяўляеш?
Я ўявіў...
— Што ёй за гэта будзе, як ты думаеш?
Я кажу:
— Вока за вока... — Я не думаю пра Лідзію Паўлаўну, я думаю пра сябе.
Зіначка пацэліла ўдала: выйшаў я са шпіталю, прыкульгваючы. Паклаўся параненым спераду — падняўся параненым ззаду. Расказаць каму...
Праводзячы мяне, Зіначка радавалася, што іголка ўва мне не зламалася, а то б ёй было...
Пехатой дамоў кульгаць не давялося: у шпітальным двары чакаў каля машыны ўчастковы.
— Следчы папрасіў вас даставіць... Неафіцыйна. Гэта не мая работа, але... Тым больш, што вы нагу падцягваеце. Залячылі?..
Ён нібы ведаў пра Зіначку — і я ашчэрыўся.
— Нейкія ж нормы ёсць, правілы! Позва на допыт, санкцыя на арышт! А то прыехалі: вас даставіць!...
— Лепш па-добраму, — адчыніў дзверцы машыны ўчастковы. — Ёсць і позвы, і санкцыі, толькі лепш па-добраму, Раман Канстанцінавіч...
Следчы мяне гадзіны паўтары мантыліў.
— Былі вы ў дзень забойства ў кватэры Рутнянскіх?
— Ну, быў...
Спачатку, адчуваючы ўсё тую ж незразумелую небяспеку, я аднекваўся, не ведаючы, што паказанні ўжо даў сусед, які заўважыў з балкона, як стаяў я з Лідзіяй Паўлаўнай у двары і зайшоў у пад’езд. Да таго ж ва ўсім, апроч забойства, прызналіся грамадзяне Ціхан Міхайлавіч Лупеха, Аляксей Віктаравіч Мацвеенка і Зінаіда Сяргееўна Ліскіна — асіметрычны, фікусалюб і „прафесарша”. А я думаў, што ў мяне жанчыны з іменем Зіна не было ніколі...
Следчы не стаў пытацца, чаму я маніў і яму, і ўчастковаму.
— Разумею, не хацелі ў гэта ўблытвацца. Імя, імідж, вы дастаткова вядомы чалавек, Раман Канстанцінавіч. Я, між іншым, адзін з вашых паклоннікаў... Але чаму грамадзянка Рутнянская ўтаіла, што вы заходзілі ў кватэру, як вы думаеце?
— Лідзія Паўлаўна?..
— Лідзія Паўлаўна.
— Не ведаю...
— Я пытаюся, як вы думаеце, чаму?
— Забылася...
— Забылася?.. Сына забілі, а яна забылася, хто?
— Хто — гэта хто? Вы што сказаць хочаце?...
— Тое, што яна не сказала. Калі б яна нечага не мела на ўвазе, некага ў нечым не падазравала, яна б сказала?.. Ну, заходзілі — і заходзілі, што тут таіць?
— У яе і дазнайцеся.
— Дазнаемся. Лідзія Паўлаўна жыла ў вас?..
Нават пра гэта данеслі...
Следчы, дапытваючы мяне, займаўся тым, што спрабаваў паставіць на кант пачак запалак — і ў гэтым месцы допыту мне стала малацікава, удасца яму фокус, ці не...
— Пакуль ты ў шпіталі быў, я ў людзей адных начавала, — кажа Лі-Лі. — Ты мяне пакрыўдзіў.
Яна ў людзей адных начавала — і я яе пакрыўдзіў!
— З усімі начавала?.. Ці з адным?
Лі-Лі — хіба я не лаюся? — плаўна адварочваецца. І столькі пагарды ў гэтым руху...
— Пакуль з усімі, — прамаўляе яна там, куды адвярнулася, і ўстае. — Я пайду.
Хай бы пайшла, мне нават трэба, каб яна зараз пайшла, яле ж не так... І я зноў усаджваю яе.
— Чым я цябе пакрыўдзіў?..
— Калі пытаешся, чым, дык тлумачыць без толку.
— Паспрабавала б...
— Не, без толку...
— І ты кожнага разу ў некага начаваць будзеш, як палічыш сябе пакрыўджанай?
— Не абавязкова. Можна іншае нешта прыдумаць...
— Што?
— Пакрыўдзі — і прыдумаю...
Мы сядзім з ёй у парку, у летнім рэстаране, дзе я прызначыў спатканне Ніне з дачкой і Марце з сынам. На мяне, як па ўсім выходзіць, могуць кайданкі начапіць, дык перад дальняй дарогай...
Ні Ніна, ні Марта, як нешта адчулі, спаткацца не адмовіліся, хоць я адразу сказаў, што будуць усе. Ніна толькі ўздыхнула коратка: „Усе, дык усе... Прыблізна не помніш, колькі ўсіх у цябе зараз?.."
Я прыйшоў гадзіны на дзве раней, каб зрабіць заказ, сюрпрыз, бо ведаю, каму з іх што да смаку, а Лі-Лі тут выпадкова: яна гуляла ў парку з Полем. З сіняком і з Полем. Поль развітаўся і падаўся, сіняк застаўся. Сіняк здзіўляе, глядзіш і думаеш: хто гэта так падскочыць злаўчыўся?..
— Добра, — кажу я Лі-Лі. — Ідзі.
Яна не разумее.
— Куды?..
Толькі што плаўна адварочвалася, сама пайсці хацела, і раптам не разумее, куды...
— Куды-небудзь, прыдумай... Туды, дзе начавала...
— Ты зноў мяне пакрыўдзіць хочаш?
— Не. Проста не хачу, каб ты тут была. У мяне спатканне.
Лі-Лі напружваецца.
— З Лідзіяй Паўлаўнай?
"Чаму з Лідзіяй Паўлаўнай?.."
— З Зіначкай.
— Не смяшы, — расслабляецца Лі-Лі. — Ты наўрад ці помніш, што мужчына і жанчына могуць сустракацца не толькі ў ложку...
Так... Што Зіначка, што Лі-Лі... Бабы.
Лі-Лі ведае, што ў парку спатканне Зіначцы я б не прызначыў — і гэта праўда. І я ўжо збіраюся сказаць ёй праўду, бо не трэба, каб Лі-Лі заставалася, яна зараз лішняя, зусім лішняя, але ў выгарадку рэстарана ўваходзіць Каміла, гумавай лялькай, ад чаго ніяк адвучыць не магу, падае на крэсла і ўся на ім раскідваецца...
— Фух, народу паўсюль, а вы ўдваіх... Мне пепсі... — І пытаецца ў Лі-Лі. — Ты ўжо ў нашай вялікай сям’і?
— Не, — адказваю я за Лі-Лі. — Яна тут выпадкова.
— Нават выпадковую даму не называюць займеннікам, сам жа вучыў, — адпівае пепсі Каміла. — А сіняк?.. Хіба гэта не сямейнае?
— Дык у вас сямейнае... — насмешліва здагадаўшыся, што да чаго, устае з-за стала Лі-Лі.
Каміла таксама падымаецца.
— Ты куды?.. — І глядзіць на мяне непрыязна. — Раней ты хоць не біўся!
— Спаткаемся... — бесклапотна кідае Лі-Лі. Яна выходзіць з выгарадкі рэстарана на паркавую дарожку (Божа мой, як ідзе!.. шыю зламаць, азіраючыся...), Каміла даганяе яе:
— Пачакай, Лі-Лі! Ды пачакай ты!..
Дачку маю болей цікавіць, што ж такое здарылася ў Лі-Лі з секс- інструктарам, чым тое, для чаго як паклікаў бацька... Подбегам дагнаўшы сяброўку, Каміла абдымае яе — маленькая, Лі-Лі пад паху — і метраў за паўста ад рэстарана, каля мангалу, што курыць шашлычным дымком, яны сядаюць за столік. Праз хвіліну — нікуды далёка не падаўся, тут недзе туляўся — да іх падсаджваецца Поль... Што ж, сямейнае спатканне пачалося.
— Лухта гэта ўсё, Іван Ягоравіч, — локцямі па стале падаўся я да следчага. — І вы самі ведаеце, што лухта.
Следчаму ўдалося ўсё ж паставіць на кант пачак запалак, і ён перапытаў з задавальненнем:
— Лухта?.. А грамадзянка Ліскіна Зінаіда Сяргееўна паказвае, што вы ўзялі яе сілай, а калі яны вырвалася і збегла, дык і не ведае, што вы зрабілі з грамадзянінам Рутнянскім Ігарам Львовічам, які дапамог ёй ад вас вырвацца...
Ну, кабыла...
— Каго ўзяў сілай?.. Вы бачылі тую грамадзянку Ліскіну?..
— І думае грамадзянка Ліскіна, і не яна адна так думае, што вы, не дамогшыся свайго, не ўсяго свайго дамогшыся, і забілі ў нервовасці Ігара Львовіча, бо нікога, апроч яго і вас, у кватэры не заставалася, — як не пачуў майго пытання следчы. — Так што ў мяне ёсць усе падставы, каб затрымаць вас, Раман Канстанцінавіч. Пакуль затрымаць, што я, бадай, і зраблю...
Усё, што казаў следчы, выглядала дурным жартам, але ён не жартаваў — па вачах ягоных я ўбачыў, што ён не жартуе. За тыдзень расследвання ён, мусібыць, ні за што не зачапіўся, а я — версія... На мяне — паказанні, за мной — мана. Мне стала таксама не да жартаў.
— І як я Ігара Львовіча забіў?
— Можы быць, выпадкова, — падказаў следчы. — Папалохаць хацелі, думалі, што пісталет без патронаў... Ці не цэлілі, а папалі... Вы ж музыкант, а не снайпер.
— Дзе я ўзяў пісталет, калі яго бамжы знеслі? Ці яны вярнуліся?.. Калі вярнуліся...
Я не дагаварыў, каб не абвінаваціць бамжоў, але следчы, гадоў на дзесяць за мяне маладзейшы, і на недагавораным падлавіў мяне, як дзіцёнка.
— Вы паказвалі спачатку, што ў кватэры не былі! Паказвалі?.. Значыць, не бачылі пісталета? А цяпер, аказваецца, і былі, і бачылі! Нават ведаеце, хто яго знёс! І абвінавачваеце ў забойстве Мацвеенку і Лупеху! Так?
Я не ведаў, што на гэта сказаць. Сказаў:
— Не мне іх абвінавачваць...
— І правільна, не вам! Бо не знеслі нікуды Ляпеха і Мацвеенка пісталет, — наступаў, развіваючы поспех, следчы. — Пабаяліся, пакінулі! Іх п’яных каля піўной падабралі, толькі сякеру ў сумцы знайшлі! Ну?!. Вы дзе пісталет падзелі?!.
Следчы Іван Ягоравіч Патапейка, грозны слуга закону, прыўстаў з-за стала, набычыўся і скразным позіркам пранізваў забойцу, які зараз расколецца — ну ўсё, як у кіно... Я падумаў, што з гэткай ролі, як для яго напісанай, самому яму выйсці будзе цяжкавата, а значыць, трэба яго выводзіць, час мне ратавацца, і я папрасіў як мага спакайней:
— Можна ад вас пазваніць?
— Нельга!
Я зірнуў на гадзіннік.
— Шыгуцкі чакае майго званка... Барыс Сцяпанавіч Шыгуцкі, памочнік дзяржсакратара.
Прозвішча Шыгуцкага адразу выбіла грознага слугу закону Івана Ягоравіча Патапейку з бычынай стойкі, ён сеў, пстрыкнуў па пачаку запалак, стаў даставаць з пачака запалкі, запальваць іх... Спаліўшы, паслініўшы пальцы і перавярнуўшы, каб ушчэнт згарэла, трэцюю запалку, моўчкі падсунуў тэлефон.
— Але гэта не азначае... — нервова храбрыўся ён, паслухаўшы Шыгуцкага і выводзячы мяне з кабінета. — Не азначае...
Першай павінна была б прыйсці першая жонка, але дакладна ў дамоўлены час, бо немка, першай з’яўляецца другая... Марта ў строгім белым касцюме, без ніякага макіяжу, халодна-прыгожая, падцягнутая, спартыўныя — не мне, канечне, лабуху расхрыстанаму, з ёй жыць. Зараз яна перакладчыцай у сумеснай з немцамі фірме — і з дырэктарам фірмы, немцам, у грамадзянскім шлюбе. Усё правільна, па-нямецку.
— Хэй! — за руку, каб не лез цалавацца, здароўкаецца Марта, але я ўсё ж прыабдымаю яе і цалую ў шчаку.
— Хэй!.. А дзе Роберт?..
Імя сыну выбіралі мы такое, каб з агульнаеўрапейскага кантэксту не выпадала. Хоць Роберт Раманавіч — не кожны еўрапеец вымавіць, нават не картавы. Яны ў Еўропе там, каб лішняе не картавіць, без імя па бацьку і абыходзяцца.
— Званіў, на дваццаць хвілін папрасіў дазволу спазніцца.
На дваццаць хвілін! Папрасіў дазволу!.. Каго ж гэтая немчура з майго сына злепіць?..
Ніна ідзе з таго боку парку, дзе сядзяць Каміла з Лі-Лі і Полем, ідзе няўпэўнена, як бы не надта хоча... Яна заўважае Камілу з кампаніяй, падыходзіць да іх... Каміла махае мне рукой: маўляў, пачакай...
— Іх там болей, — кажа Марта. — Можа, і нам да іх?..
Ніна б спыталася: хто гэта там з Камілай і Полем?.. Марта не спытаецца.
— Прыйдуць, — кажу, адчуваючы, што ўсё мной прыдуманае, можа скончыцца, не пачаўшыся. — Як ты?
— Нармальна. А што ў цябе?.. Ці ўсіх пачакаем?
— А як правільна?
— Правільна пачакаць.
— Адной табе не цікава?
— Табе не цікава. Інакш бы ты адну мяне і запрасіў.
Усе яны — аднаўласніцы. І правільная Марта таксама.
— І ты б прыйшла?
— Цяпер — не.
Кажа, як адразае...
Марта не заўсёды была такая, нямецка-латышскае ў ёй тут ужо праявілася, у нас, у нашым бардаку... Мусібыць, бардаку насуперак. Ёй было семнаццаць, яна толькі-толькі школу скончыла, імпульсіўная, мройная, няправільная, калі на канцэрце ў Рызе выбегла на сцэну з кветкамі — і я злавіў яе і не выпусціў. Бацькі яе ў суд на мяне падалі, нібыта я выкраў у іх дачку, але, пакуль суд ды справа, нарадзіўся Роберт — і Марта вырвалася ад мяне толькі праз дзесяць гадоў.
Я гляджу на Марту, успамінаю яе — гэта яна толькі з выгляду халодная — і думаю: шкада, што вырвалася. Шкада... Жылі б зараз разам, Роберт бы спазняўся, на колькі хацеў, ці зусім бы не прыходзіў — і не прасіў бы на тое ніякага дазволу...
— Скажы мне пра Роберта... — прашу я Марту.
— Што?
— Як у яго... ну...
— З сексам? — як і чакаў я, наўпрост сама ў сябе дапытвае за мяне Марта. — Нармальна. Зараз ва ўсіх у іх з гэтым нармальна, без нашых праблем.
Я хачу спытацца: „А ў цябе хіба праблемы былі?..” — але пытаюся:
— А Поль?..
— І з Полем нармальна, — спакойна адказвае маці майго сына. — Гэта таксама не праблема.
Мая Марта — агульнаеўрапейскі стандарт, вось што такое мая Марта. Не тое, што мая Ніна, якая падыходзіць і не ведае, як з намі павітацца, каб падацца разняволенай... Я цалую і ўсаджваю за стол сваю першую жонку, ціхую, слаўную, клапатлівую Ніну, з якой мне не трэба было разыходзіцца і ніякіх іншых жонак мець не трэба было, іду да бармэна, у якога прыхаваў кветкі, падношу Ніне букецік чырвона-жоўтых настурак, Марце — бела-ружовых маргарытак, наліваю шампанскае і заміраю, ледзь не дранцвею, чакаючы: ці ўспомняць?..
Успомнілі!.. Яшчэ як успомнілі!.. Ах вы, залатыя мае!.. Ну чаму б нам усім разам не жыць, што ў вас за пастановы такія: ці я — ці яна!.. А хто яна, якая? — можа, і не горшая... Вось жа ты, Марта, не горшая за Ніну — і Ніна не горшая за цябе... Толькі Марта, праўда, разумнейшая — у, якая разумніца! — здагадваецца, што трэба сказаць, каб я пачуў тое, пра што яны ўспомнілі, і пытаецца:
— Ты запісваеш, каму і якія першыя кветкі дарыў?..
У, немка, ды няхай так, але ж успомніла, абедзьве ўспомнілі! — і ні адна не ўскрыўдавала і не раззлавалася, я ўсё ж баяўся, што раззлуюцца ці пакрыўдзяцца адна перад адной...
— Вып’ем?.. — падымаю я шампанскае. — На брудэршафт... Каб на ты цалавацца...
— Не, — адмаўляецца Ніна і кладзе настуркі на стол. — Першай ружа была... Ты ўночы ружу ў акно кінуў, а ўжо раніцай былі настуркі...
— Якая ружа, Ніна?.. — пытаюся я вінавата і разгублена, нібы нічога такога не згадваю, і мая першая, найлепшая, найпрыгажэйшая мая жонка пераможна кажа:
— Белая! — І сапраўды разняволена, амаль што як Каміла, адкідваецца на спінку крэсла, а ў светла-шэрых вачах латышскай немкі мільгае нешта сваё пераможнае.
Ух, як вы ўсё ж адна перад адной!..
— О, Божа!.. Ружа!.. Белая!.. Ну так, белая ружа!.. — раблю я выгляд, што няма мне даравання, падаючы знак бармэну, з якім пра ўсё загадзя дамоўлена — і той кідае з-за стойкі на стол наш белую ружу. Удала так кідае, як усё жыццё на сталы ружы кідаў, давядзецца яму за класнасць накінуць — ружа якраз перад Нінай кончыкам сцябла ўтыркаецца і павольна да яе кладзецца...
— Даруй, што не ў вакно і не ўночы, — кажу я Ніне. — Не ноч і вакна няма...
— Нічога, — кажа Ніна. — Нічога, дзякуй... — І слёзы ў вачах яе на імгненне ўсплываюць — і вачамі ўбіраюцца...
Марта не ўмее плакаць, а Ніна не плакаць навучылася.
— Што ў вас тут за цырк? — ападае на крэсла побач з Мартай Каміла. Я і не заўважыў, як яна вярнулася. І ўслед за ёй сядае да Ніны Роберт:
— Бацька фокусы паказвае?..
— Хэй, Марта! — вітаецца Каміла. — Як ты?
— Нармальна. А ты?
— Нармальна.
— А ты, Роберт? — пытаецца Ніна.
— Нармальна. А вы?..
— Нармальна, — не сваім словам адказвае Ніна, і Роберт пытае ў мяне:
— А ты як, бацька?..
Не ў час яны прыйшлі... Яшчэ пяць хвілін — і я ажаніўся б з Нінай і з Мартай...
— Ніяк. Ва ўсякім разе не нармальна. Вы хто, шпакі?..
— Вучыць сабраў, — сама сабе налівае шампанскае Каміла. — Я так і думала...
Ніне сорак, Марце трыццаць чатыры, Каміле дваццаць, але хто з іх маці, хто дачка, адразу, не ведаючы, і не разбярэшся... Дык не кажыце тады, што колькі жылі са мной, столькі мучыліся, калі так захаваліся. Я вунь змучыўся з вамі — яно і відаць: ген кахання вось-вось зламаецца...
— Не сярдуй, добра выглядаеш, — міралюбіва кажа Роберт. — На мяне падобны.
Ён пад Марту падрабляецца, не заўважае гэтага, а яму не пасуе... Часцей трэба з ім сустракацца, сын на бацьку павінен быць падобны, а не на немку.
— Сход сабраўся, што ў парадку дня?.. — дзелавіта пытае Марта, для якой маргарыткі маргарыткамі, а час часам, і ёй дакладна трэба ведаць, дзеля чаго яна час губляе. А Ніне можна не ведаць: паклікалі — і прыйшла. Ніна слаўная...
— Баль! — падаю я знак нанятаму ў памагатыя бармэну, каб распарадзіўся на кухні, і пытаюся ў Марты: — Ты што б зараз з’есці хацела?
— Рульку, — адразу адказвае немка. — Але не ўздумай, мне нельга...
— А ты, Ніна?
Беларуска вагаецца.
— Бабку. Ці мачанку...
— Дык бабку ці мачанку?
— Можна і мачанку...
— Разам з бабкай?
— Не, ты што! Адно нешта...
— Мачанку?
— Хай мачанку...
— З блінамі?
— З блінамі...
— З кілбаскамі і рэбрамі?..
Раней я часта гуляўся з Нінінай нерашучасцю і зараз рады ўспомніць гульню, але Роберт пра тое не ведае і не вытрымлівае:
— Мне тады бабку!.. — І радуецца, што Ніна бабку не выбрала, а Камілу ён апярэдзіў, нібы нельга дзве бабкі заказаць... Беларус, хоць і паліглот, і хакер, і нямецкі пасынак.
Каміла раптам пытае:
— А Лі-Лі карміць будзем?..
Я не чую.
— Табе што, Каміла?
— Мне тое самае, што Лі-Лі і Полю.
Каміла і не немка, і не беларуска... Сумесь грымучая... Я не разумею, як такая ў Ніны магла нарадзіццца... Але звычайна яна за мяне, якая муха яе ўкусіла?..
— Лі-Лі і Поль шашлык з’ядуць.
— Тады і мне шашлык.
— Каміла...
— А, не ўгадаў?.. Шашлык!
Бармэн тым часам паспявае распарадзіцца, каля стала вырастаюць два афіцыянты, адзін з іх ставіць перад Камілай шашлык, які я для сябе заказваў, і абыходзіць стол.
— У каго рулька?
— Брава! — не стрымаўшыся — жывая, ведаю я яе! — пляскае ў далоні Марта. — З’ем, хоць лопну!
— Мачанка?.. Бабка?.. — пытае другі афіцыянт, ставячы мачанку перад Робертам і бабку перад Нінай. „Наадварот", — кажу я афіцыянту. „Ну, ты даеш!..” — кідае мне Роберт і, не чакаючы, пакуль тое зробіць афіцыянт, таропка перастаўляе патальнічку з мачанкай да Ніны і гаршчэчак з бабкай да сябе. Ніна ўсміхаецца — нарэшце яна ўсміхаецца! — а мне дастаецца смажаная стронга, заказаная для Камілы.
— Каміла, ты ж рыбу любіш... — спагадліва і якраз у час, усміхаючыся, кажа Ніна, якая нарадзіла сабе такую дачку.
Каміла павержаная... Яна сапраўды любіць рыбу, асабліва смажаную стронгу, але зараз ёй рыбу не есці: хай ведае, як бацьку ўпоперак ставаць...
Павержаная яна не доўга. У яе, як і ў Лі-Лі, проста ўсё вырашаецца: адну рэч узяў — і на месца другой паставіў.
— Давай памяняемся, — забірае ў мяне стронгу Каміла, і я расцэньваю гэта як мірнае пагадненне пасля незразумелай для мяне лакальнай вайны. Ну, калі мір, тады хай сабе есць рыбу...
— Раман, а як ты ўсё ўгадаў?.. — здзіўляецца Ніна. — І мачанка з кілбаскамі і рэбрамі...
За гады без мяне Ніна шмат чаго пра мяне забылася.
— Ты забылася, што ён артыст, — кажа Марта.
— Лабух, — удакладняе Каміла.
— Выступальшчык, — падыйграе Роберт. — Выступай, але ж не з шампанскім пад бабку...
Я наліваю яму кілішак гарэлкі — у ягоныя гады, граючы на вяселлях, я піў яе шклянкамі.
— Роберт?.. — падымае брыво Марта.
— Я люблю вас усіх, — падымаю я шампанскае. — І хачу, каб мы ўсе сустракаліся. Хоць бы зрэдку...
— Можна і часцей!.. — спешна чокаецца са мной Роберт, куляе кілішак і накідваецца на бабку, а Марта, апусціўшы брыво, пытаецца:
— І што з гэтага будзе?
— Нармальны гарэм, — абсмоктваючы плаўнікі стронгі, выстаўляецца Каміла. — Наш бацька, ваш старэйшы муж — нармальны бусурманін. Вунь і жонка малодшая пры мангале нармальна чакае, пакуль ён з дзвюма старэйшымі дамовіцца...
Ніна недаўменна азіраецца.
— Якая жонка? Там Лі-Лі з Полем...
— Ой, мама... — аблізваецца Каміла і адрывае стронзе галаву.
Не, сёння яна не за мяне... Дарма я рыбай з ёй памяняўся.
— Не спраўлюся адна... — бярэцца за рульку немка. — Шкада, што муж мой малодшы не пры мангале, а то б я паклікала.
Не ўтрывала ўсё ж...
— Гарэм... мангал... — апякаецца Роберт гарачай, што вішчыць яшчэ ў гаршчэчку, бабкай. — Ну і што, хай сабе, жылі б усе разам...
Я кажу:
— Малодшыя пачакаюць...
— А ты б з кім жыў? — пытае ў Роберта Каміла, і Роберт адказвае:
— З Полем.
У Ніны відэлец падае з рук, а Марта глядзіць на мяне:
— Раман, у цябе праблемы?
Гэта ў мяне праблемы?.. Зрэшты, так, праблемы, але не можа быць, каб мой сын — і гомік... Яму ўсяго шаснаццаць, ён мастурбіруе, ён яшчэ ніхто...
Відэлец плёхае ў патальнічку з мачанкай, Ніне пырскае на блузку, якраз на грудзі, а грудзі ў Ніны...
Калі разводзіліся, Ніна фотаздымак парвала: стаіць голенькая, рукі ўгору, роўненька выцягваецца на цырлачках — і скрыпка ляжыць на грудзях... Некалі здымак той я ў часопіс „Савецкае фота” ледзь не даслаў. Твар Ніны ў профіль на ім і прыхаваны валасамі, не пазнаць, але Крабіч сказаў, што савецкія музыканты Душку ўсё адно пазнаюць.
Прафесар Румас, якому было ўжо два разы за сорак, і ад гена кахання ў ім адна радыяцыя засталася, а тут Ніну ў кансерваторыю занесла па класе скрыпкі вучыццца, трагічна рукі заломваў: „Для чаго чалавека Бог стварыў?!. Для сексуальнай катастрофы?..” І ўздыхаў, гледзячы на Ніну: „Вы не скрыпачка, вы душка... Грайце, я палюбуюся..."
Гэтая душка так да Ніны і прыстала.
Душка — круглая палачка яловая, што ставіцца ў распор у корпусе скрыпкі паміж ніжняй і верхняй дэкамі. Душка надае корпусу жосткасць, але не гэта галоўнае: яна перадае вібрацыю верхняй дэкі ніжняй — і наадварот, стварае рэзананс. З душкай скрыпка спявае, без яе — ледзь дыхае. Выбіць душку — вынуць са скрыпкі душу.
Я шмат чаго ў сабе не знайшоў, развёўшыся з Нінай. І не ведаю, і не помню, не разумею, куды што падзелася...
— А вы здыміце блузку, — прапануе Роберт бездапаможна-разгубленай Ніне, якая, не нагінаючыся, спрабуе дастаць сурвэтку, і Ніна машынальна расшпільвае на блузцы верхнія гузічкі, выяўляючыся ва ўсёй красе, але спыняецца:
— Як зняць?..
— Каб замыць...
На расчараванне Роберта — ды й маё — Ніна хуценька зашпільваецца.
— Толькі і не была, што голая ў рэстаране...
Марта падае ёй сурвэтку.
— Чакайце, — спыняе Ніну Роберт. — Так размажацца...
Роберт бярэ нож і нажом, другой рукой нацягваючы блузку, збірае з Нініных грудзей перламутравыя пырскі. Збірае і злізвае з нажа... Рухі ў Роберта павольныя, плаўныя — Ніна сядзіць знерухомленая.
Душка...
— І бабку з’еў, і мачанкі лізнуў, — высмоктвае мазгі з галавы стронгі, колькі ў рыбінай галаве тых мазгоў ёсць, Каміла. — Спрытны, у татку... Як ты, мама?
— Пайду я... — ніякавата глядзіць на ўсіх Ніна. — Не сядзець жа так...
— Гарэлкай трэба, каб плямы не засталіся, — цягнецца да бутэлькі Роберт, выпрабоўваючы цярпенне немкі ў строгім белым касцюме:
— Ты ж не будзеш Ніну Данілаўну гарэлкай паліваць?
Роберт налівае кілішак.
— Тады вып’ю... Вып’ем, бацька?
Я ўсё яшчэ трымаю шампанскае.
— Вып’ем... Я люблю ўсіх вас... Я кахаю і цябе, Ніна, і цябе, Марта... Гэтаксама, як раней, як некалі, нішто і нікуды не падзелася... Вы скажаце, што так не бывае, але так бывае. Са мной ва ўсякім разе... І яшчэ я кахаю Лі-Лі.
— І маці Лі-Лі, — здзірае скуру са стронгі Каміла.
— І маці Лі-Лі... Каму ад гэтага кепска?
— Каму?.. — ва ўсіх пытае Каміла.
— Ну, ты даеш... — падымае кілішак Роберт. — За тваё здароўе!..
Як ні дзіўна, на гэты раз нават Марта не спрабуе спыніць Роберта, здароўе маё і для яе нешта значыць — і мы ўсе разам выпіваем. У мяне пашчымлівае ў горле — і зусім не ад шампанскага.
— Здароўе ў цябе зайздроснае... — па-нямецку проста прызнае Марта, гледзячы міма мяне, мусібыць, на Лі-Лі. — На пятым дзесятку...
— Мог бы і паразумнець, — дагаворвае Ніна, і Марта ківае:
— Я тое самае сказаць хацела.
— Зусім не тое!.. — пярэчыць Роберт. — Гэта змова, дзеці супраць!.. — І Каміла тут жа пярэчыць Роберту:
— Я не супраць, мог бы паразумнець.
Роберт захмялеў пасля другога кілішка — і згодны быць дзіцём... Неяк бы да яго падступіцца і пра Поля пагаварыць... Ці не лезці, што з гэтым зробіш?.. Ды блазнерыць ён хутчэй за ўсё, гуляецца!.. Гульні ў іх цяпер такія...
Займеўшы падтрымку большасці, Ніна смялее. Так і раней было, з падтрымкай яна заўсёды смялела, я на ўсіх яе канцэртах стаяў за бліжняй кулісай, каб яна хоць краем вока мяне бачыла.
— Як табе ўдаецца не помніць, Раман, што ў кожнага з нас сваё жыццё?.. — І, зусім асмялеўшы, Ніна пытае:
— А дзе маці Лі-Лі?
— Жыве сваім жыццём, — матляе Каміла, трымаючы за хвост, голы шкілет стронгі. — З Дартаньянам.
— З кім? — упершыню з цікаўнасцю перапытвае Марта.
— З сабакам. Зоя Паўлаўна жыве ў кватэры Лідзіі Паўлаўны і даглядае яе сабаку Дартаньяна, бо Лідзія Паўлаўна прапала.
Мне ўспамінаецца размова са следчым — і я не разумею Камілу.
— Як прапала?..
Каміла адрывае ад шкілета стронгі залаціста-засмажаны хвост — гэта для яе ласунак.
— Зусім. І нідзе Лідзіі Паўлаўны няма, і ніхто яе знайсці не можа. Лі-Лі табе не сказала?..
Я азіраюся ў бок мангалу, але за столікам, дзе толькі што сядзелі Лі-Лі з Полем, адзінокі Поль. Лі-Лі пайшла, нешта прыдумала, прапала, і ніхто з маіх — а ўсе ж бачылі, як пайшла Лі-Лі і прапала — мне пра гэта не сказаў. Сямейка ў мяне — такая не ў кожнага бусурманіна...