Лабух

Раманчык

Някляеў Уладзімір

---

3 — А ты чаму без Лі-Лі? — пытаецца...

— А ты чаму без Лі-Лі? — пытаецца ў дзвярах нашай студыі, нашага тэатра-студыі мой камерцыйны дырэктар і зазірае мне за спіну, нібыта Лі-Лі, якая на галаву вышэй за мяне, можа за мной схавацца.

— На фіга яна табе прыснілася? — праходжу я да свайго стала, а дырэктар, сустрэўшы і павітаўшыся, вяртаецца на сваё месца і мармыча нешта маларазборлівае...

Прыснілася, бо ўсе хочуць проста бачыць яе. Ад яе флюіды, энергія, секс, жыццё... Апроч таго, Лі-Лі — наш талісман. За тыя паўгода, як яна з’явілася, справы нашыя зноў, хай не так, як некалі, але рушылі ўгору.

Я падсоўваю бліжэй да сябе тэлефон і ўключаю аўтасакратара.

— Жонка разоў пяць званіла, — кажа Расціслаў Якаўлевіч, Росцік, мой камерныйны дырэктар. Мы аднагодкі і, зразумела, сябры, але ён тоўсценькі, пухленькі габрэй з лысінай і жывоцікам. І ён не сказаў: былая жонка. Для яго, як і для мяне, былых жонак не бывае.

— Якая?

— Другая. Прасіла, як толькі з’явішся, перазваніць.

— Сама перазвоніць.

— Само сабой... Але, можа, што-небудзь такое... Усё ж пяць разоў.

Я набіраю Марту. Яна напаўнемка, напаўлатышка, я прывёз яе некалі з Рыгі — і ў мяне з ёю сын.

— Хэй, Марта! Што ў цябе?

— Хэй... Ты мог бы паглядзець аднаго хлопчыка?

Не бачыліся з год — і ні „як жывеш?", ні „што чуваць?..” Марта лішняга не скажа, дарма я з ёй развёўся.

— Не мог бы. Ты ж ведаеш, я хлопчыкаў не люблю.

— Але ён спявае, Раман, я слухала. І ён незвычайны.

— Што значыць незвычайны?

— Тое і значыць. Убачыш, паглядзі.

— Добра, няхай прыходзіць. А як там наш хлопчык?

— Дзе там?..

— Выбачай...

— Нічога... Нармальна. У кампутарах сядзіць. Хэй-хэй.

— Хэй-хэй.

Пагаварылі. За адно слоўца толькі і зачапілася. Яна ніколі да мяне не прыставала: „Ну, не маўчы, скажы што-небудзь!..” А тым больш: раскажы, як нявіннасць страціў? Дарма развёўся, шкада.

У аўтасакратара нічога. Дзіўна.

Росцік барабаніць пальцамі па стале, нешта яму карціць і ён нецярпліва пытаецца:

— У цябе ўсё пакуль?

— Не.

— А што яшчэ?

— Лазня. І як найхутчэй.

Ён нарэшце глядзіць на мяне так, што бачыць не толькі тое, што са мной няма Лі-Лі, але і заўважае мяне самога.

— Што з табой, Ромчык?..

Ромчыкам ён называе мяне зрэдку, бо гэта смешна — Ромчык ды Росцік, Чук і Гек, якім за сорак. Але называе, калі раптам шкадуе, чаго амаль не здараецца. Расціслаў Якаўлевіч лічыць, што шкадаваць можна толькі габрэяў, таму што яны габрэі — і ў іх лёс такі.

— Нічога. Папарыцца хачу.

Росцік падымаецца, падыходзіць, двума пальцамі нешта бярэ ў мяне з-за вуха — і з гэтым нечым, трымаючы пальцы на ўзроўні вачэй і не зводзячы іх з рыжай, што ўсё доўжыцца між намі, павуцінкі, адступае, адступае, адступае... Ён ашаломлены, у яго шок.

— Такога не бывае... Дзе ты ўзяў, завядзі... Мне б гэтага на такія пэйсы хапіла — куды там рабіну...

— Завяду. Удваіх з рабінам.

— Яму Лі-Лі мала... — трагічна, як толькі што нешта зразумеўшы, выдыхае Росцік. Ён уздымае бровы і моршчыць скуру на чарапку. — Яму мала Лі-Лі...

Усё ж добра, што Лідзія Паўлаўна фікус пакінула, і я дамоў не вярнуўся.

— Досыць, — спыняю я мізансцэну, у якой Росцік, як і ўсе, хто хоць збоку нюхаў кулісы, хацеў бы яшчэ пакрасавацца. — Пра што ты пальцамі барабаніў?..

Росцік скручвае на палец рыжую валасіну „прафесаршы", сядае за стол, кладзе валасіну ў наш фірменны канверт і хавае ў кішэнь.

— Паказваць буду і бабкі з лабухаў страсаць. Ніхто ж не паверыць... Мяне ў дзяржбяспеку сёння з раніцы паклікалі...

— Ку-ды?

Росцік рассмяяўся, і нават пад сталом было відаць, як закалыхаўся ягоны жывоцік.

— Ды не бойся, не ў камітэт. У савет, да памочніка сакратара. Нейкі іх чалавек у дэпутаты ідзе, прасілі дапамагчы выбраць. Ну, не так прасілі, як прапанавалі дапамагчы.

— Які чалавек?

— Скуль я ведаю! Іх чалавек, значыць, іх чалавек. Нам не ўсё адно?

Я ў „прафесаршы” нядаўна спытаўся: „Вам не ўсё адно?.."

— Не ўсё адно. Трэба было спытаць: які чалавек, што за чалавек? А то абярэм свалату ці прыдурка.

Росцік кладзе на стол свае калабковыя, валасаценькія кулачкі, налягае на іх і кажа:

— Тры з паловай штукі.

— Ну і што?

Ён думае, што я не зразумеў, і адкідваецца ў крэсле.

— Ты не выспаўся з рыжай? Тры з паловай штукі зялёных — і выхад на прэзідэнта.

Я ўдакладняю:

— На дзяржсакратара?..

— На прэзідэнта! Памочнік дзяржсакратара — прэзідэнцкі сябрук.

— Чаму ён тады не прэзідэнцкі памочнік?

— Яшчэ які памочнік!.. — прыцмоквае Росцік, які, у адрозненне ад мяне, ведае пра ўсё, што адбываецца ў цяперашняй нашай даволі дзіўнай уладзе. — Пастаўлены прыглядваць за дзяржсакратаром.

— Праўда?.. — пытаюся я, хоць мне гэта не цікава, абсалютна па барабане. — Значыць, тры с паловай?..

— І праўда, і тры с паловай.

— За колькі канцэртаў?

Тут у Росціка перакур...

— Дамовіліся на дзесяць.

— Тры з паловай за дзесяць?.. Гэта ж капейкі...

Росцік сам ведае, што капейкі... Глядзіць у вакно...

— Іншым зусім яны не плацяць. Скажуць выступаць — і выступаюць за кірнуць і паберляць...

Яшчэ ў нядаўнія часы мы столькі ж за адзін канцэрт мелі, але нядаўнія часы сыйшлі ў даўніну.

— Дзяржсавет мог і накінуць...

— Там пабачым... Дык я збіраю банду?

— Збірай.

— Тады чаго ты: што за чалавек, які чалавек?

— Я выбаршчык. А выбаршчык павінен хоць прыблізна ўяўляць, каго выбірае.

— Які ты выбаршчык? Гэта я выбаршчык, бо жыд не можа быць не выбаршчыкам.

Расціслаў Якаўлевіч Смольнікаў сам сябе называе толькі жыдам, ніякім ні яўрэям, ні габрэям. Гэта Росцік тлумачыць тым, што ўсе рэчы ў жыцці павінны называцца сваімі імёнамі, а габрэям ён толькі ў савецкім пашпарце запісаны. Савецкі пашпарт — гэта не жыццё. Хоць бы таму, што савецкі пашпарт пабыў ды скончыўся, а жыццё, як доўжылася, так доўжыцца.

Я сказаў яму неяк, што жыдоўскія штучкі свае ён мог бы і пакінуць, не ўсе наўкол антысеміты, ёсць прыстойныя людзі, і ён спытаўся ў адказ: „Ты, прыстойны, хіба думаеш пра мяне: у, габрэй пархаты?.."

Росцік дапытвае:

— Ты хоць раз за жыццё галасаваў?

— Не.

— А я кожнага разу. Таму і было заўсёды дзевяноста дзевяць цэлых і дзевяноста дзевяць сотых... Каб яшчэ ты галасаваў — былі б усе сто.

— Чаму ж цяпер меней?

— Жыды раз’ехаліся. Нельга дапускаць, каб жыды раз’язджаліся. Гэта можа сарваць любыя выбары і загубіць маладую дэмакратыю. А я маладую дэмакратыю люблю.

— Ты лепей дзевак маладых любі.

Зірнуўшы на гадзіннік, Росцік падымаецца.

— Самы час... Пайду па лазню.

— Чаго хадзіць? Пазвані.

— Не палягчай мне жыццё. Ты і так мне яго палягчаеш, за мяне на дзеўках скачучы. Ты глянь на сябе... — Росцік люстэрка падае: ён, у адрозненне ад дзецюкоў местачковых, якія некалі пры сабе кішэнныя люстэркі з расчоскамі насілі, толькі люстэрка носіць, расчоска яму ні для чаго... як, зрэшты, і люстэрка. — Праз тыя скокі ні крыві, ні сокаў, а мне заўтра аналізы здаваць.

У нас тэатр-студыя. Каб талкова расказаць, што гэта такое, дык і не раскажаш. Бо ўсё бесталкова, але неяк круціцца.

Па жыцці, перш за ўсё па жыцці, па лёсе, а пасля ўжо па прафесіі, я музыкант. Ніштавата граю на гітары, на трубе, на скрыпцы, ды, бадай, на ўсім, з чаго можна выдзьмуць, выціснуць, выбіць хоць нейкі гук. Але не так граю, каб аднаму на сцэне стаяць...

Мне трэба, каб побач былі. Каб пралічыць, пальцамі падшчоўкваючы: раз, два, тры, чатыры — і пайшло-паехала: „Глядзі, як светла і як чыста..."

Я Блонька, лабух. З лабухаў Росцік бабкі збіраецца страсаць за паказ самай доўгай валасіны.

Лабух сярод музыкантаў — слоўца знешне зняважлівае. Не музыкант — лабух. Не грае — лабае. За грошы там, яшчэ за што... Не ў імя самой музыкі, карацей. Пра якога-небудзь маладзёна, які яшчэ і лабаць не ўмее, скажаш лабух — крыўдуе. А я не. Як і ніхто з тых, хто прастаяў на сцэне гадоў па дваццаць. Для нас гэта — жыццё, што ж нам на жыццё крыўдаваць?..

За мной рэстараны, якія ў мой час рэстаранамі ніхто і не называў, а толькі кабакамі, п’яныя вяселлі і юбілеі, каля дзесятка папсовых ансамбляў і рок-груп. Таму для мяне ў нашым слоўцы — яшчэ і наша цэхавасць. Прыналежнасць усіх нас да музыкі — і нас адных да адных. Код, знак, па якім мы распазнаемся, бо нідзе і ні ў чым, апроч музыкі, лабуха не знойдзеш.

Музыкант, які хоць трохі не пажыў жыццём лабуха, не музыкант, а так... нешта такое... творца... кампазітар...

Лабухі прасякаюць, пра што я.

Я з часу „Beatles” і „Песняроў”. Хай трохі пазнейшы, хай байструк — але байструк таго часу. Каб вы ведалі: бітлы і песняры былі ў мой час на роўных. А калі нехта з вас казліную морду зморшчыў: якія там „Песняры"! — дык пайшлі вы!..

Бачыў я казлоў... Ледзь не скакалі ад радасці, калі „Песняры” распадаліся. А спытай: „Ты чаго скачаш? Табе самому з гэтага хоць качан капусты перападзе?.."

Не! — іх камбікормам не кармі, калі нешта сапраўднае сканчаецца. Ім здаецца тады, нібы гэта ўжо яны на спусцелым месцы сапраўднымі выглядаць пачынаюць, рожкі паказваюць — жмурыкі, чмо балотнае.

Час ад часу я сустракаюся з песняроўскай легендай, з Мулям, і мы пытаемся адзін у аднаго, як хто жывы, ну і пра розныя дробязі. Пра большае пытацца неяк няма пра што, ён і старэйшы за мяне, і... Лабаць мяне ў „Песняры” Муля некалі не ўзяў — і правільна зрабіў. Я лабух, а ён Муля, — на што тут крыўдаваць?..

Вось гэта трохі рознае: лабух — і Муля. Разумееце?.. Тут, як сам Муля кажа, нюансы... А пра тое, што ўжо не трохі, а зусім рознае, Муля кажа: лабухня. Не лабухі, а лабухня — адчуваеце?..

Я з ім не раўняўся і не раўняюся. Падобнае ў нас хіба толькі тое, што мы паралельна разводзіліся... Як з Лідзіяй Паўлаўнай я паралельна разменьваўся... Ну, з Мулям не так паралельна, ён раней пачаў... Але нават гэта выходзіла ў нас па-рознаму: у яго — глабальна. Ён сыходзіў з чарговага сямейнага жыцця, як Талстой з Яснай Паляны. Куды і да чаго прыйшоў — гэта ягонае... Кожная хатка — свая апратка. І ўсё ж я мудрэйшым за Мулю сябе пачуваю, трэцім разам не ажаніўшыся...

Некалі Мулю помнік стаяць будзе, а пакуль што ў Мулі хрэн на блюдзе. Росцік для яго праект прыдумаў, з якога на ўсё жыццё і на помнік хапіла б — Муля адмовіўся. Праект быў на Расію, таму перад мафіяй маскоўскай прагнуцца трэба было: ледзь-ледзь, ні для каго незаўважна — але дзе там... У Мулі ў Маскве і свае былі, яшчэ б іх не было, Росцік з імі ўсё і замуціў, ды ў Мулю — як лом нехта ўвагнаў і вынуць забыўся. Ён не казаў: імя, гонар, але ўсё яно сказалася, калі Муля кінуў: „Лабухня”.

Росцік пакрыўдзіўся: „Неперабудаваны лабух — клініка”.

А Гарбачоў пад той час даўно перабудову прыдумаў і пагарэў праз яе. Народ савецкі, перш за ўсё рускі, перабудоўвацца не рушыў. Азірнуўся навокал: всё, блядь, то же, а водка, блядь, дороже. Гарбачоў, пагарэўшы, здзіўляўся: як яно так выйшла?.. З паскарэннем, сацыялізмам з чалавечым, як у членаў палітбюро, тварам — і з усім астатнім. Генсек КПСС і не падазраваў, што прыдумаў перабудову для лабухаў, ні для каго больш. Адны лабухі і перабудаваліся. Так што Муля і з гэтага боку — не надта лабух, і Росцік дарма на яго, як на лабуха нармальнага, разлічваў...

Да перабудовы, каб лабух зарабіў нешта пры сваёй стаўцы каля чырвонца за канцэрт — на дзве пляшкі гарэлкі з плаўненым сырком і ліверкай — трэба было пракручваць па два, па тры і чатыры канцэрты ў дзень, што называлася „чосам”. „Чос” строга забараняўся, лічыўся халтурай, купляючы білеты на якую, савецкія грамадзяне нібыта не дабіралі ў якасці музычнага мастацтва. Грамадзяне, магчыма, і не дабіралі, а лабухі дык здорава перабіралі, „чэшачы” ў сібірах і на далёкіх усходах, здаралася, і па пяць штодзённых канцэртаў, першы пачынаючы ў адзінаццаць раніцы і апошні — а поўначы. І ўсё гэта жыўцом, знемагаючым горлам, знясіленымі лёгкімі і знямелымі пальцамі! Лабухі ўсе да аднаго сканалі б, калі б з перабудовай не перабудаваліся. У змаганні за тое, каб якасць музычнага мастацтва заўсёды і для ўсіх савецкіх грамадзян была аднолькавай, яны пачалі „часаць” пад запіс, пад „фанеру”. Закруціўся на пульце гукарэжысёра магнітафон, заспявала і зайграла нястомнае жалеза, а вакалісты адно разяўлялі раты, і лабухі толькі выгляд рабілі, быццам лабаюць. Пра гэта ведалі і тыя, хто на паперы ў суровых загадах „чос", тым больш „фанерны", нібыта забараняў, а на справе дазваляў і нават пашыраў, бо меў з яго сваё, і ведалі тыя, хто плаціў за гэта — купляў і купляў білеты. Апошнія па даўняй савецкай звычцы абсалютна не зважалі на такую драбязу, як якасць таго, за што яны плацяць. Савецкія грамадзяне, былыя і цяперашнія, хоць яны ўжо нібыта не савецкія — гэта найлепшыя ў свеце купляльшчыкі любой хрэнацені.

Як весела прасвіствалі яны свае грошы, калі фанаграма раптам абрывалася, а вакалісты ўсё разяўляліся, хапаючы паветра нямымі рыбінамі. З якой радасцю, з якім шчасцем за свае ўласныя грошы яны надурваліся!.. І надурваюцца дагэтуль, бо шмат што змянілася з той пары, але заваяванае лабухамі права на „фанеру” ніхто адмяніць не здолеў і наўрад ці здолее. Яго, як рэвалюцыйную заваёву, якраз і ўзаконіла перабудова, і тым самым вывела лабухаў з цесных, душных і нават пры „чосе” малакасавых канцэртных залаў на прасторныя стадыёны!.. Тут ужо, на стадыёнах, у канцы 80-х і пачатку 90-х гадоў слаўна-рэвалюцыйнага ХХ стагоддзя, хто паспеў, той і з’еў.

Любая рэвалюцыя — перш за ўсё пераразмеркаванне. „Хто быў нікім, той стане ўсім!” Раней, да перабудовы, да фанернай рэвалюцыі і стадыёнаў, „усім” былі, ласаваліся і тлусцелі катамі на смятане кампазітары-песеннікі і песеннікі-паэты, якім за кожную задрыпаную нотку і за кожнае зацяганае слоўца, дзе б яны ні прагучалі, у філармоніі ці ў кабаку, налічвалася аўтарская капейчына. А лабуху, хоць ён здохні на пятым канцэрце — стаўка на дзве пляшкі з сырком і ліверкай: кірнуць і паберляць. Ну дык надыйшло свята справядлівасці! Хоць, выбачайце, якой справядлівасці? Яе не было, няма і ніколі не будзе. Заўжды нехта мае і будзе мець болей за кошт іншых, усё ва ўсіх быць не можа. Гэта была б катастрофа, апакаліпсіс, канец руху, шандзец усіх перабудоў і ўсіх рэвалюцый. Проста настаў час пераразмеркавання, прыйшла пара патлусцець абношаным, зашмальцаваным, вечна худым і вечна галодным лабухам. Зразумела, не ўсім, а тым, хто быў і не недта прынцыповым, і не зусім ужо кончаным лабухам, а нешта петрыў. Час змяніўся — лаві імгненне! Ніякіх філарманічных начальнікаў, якія б штосьці там дазвалялі, альбо забаранялі! Ніякіх зацверджаных праграм і рапарцічкаў з імёнамі аўтараў, ніякіх аўтарскіх капейчын! Ніякіх кампазітараў і паэтаў! Не хочаце — не пішыце, без вас, да вас даўно ўжо ўсё напісана! Толькі не ўсе грошы атрыманыя!.. А чаго не стае — самі напішам, сем нот таксама ведаем. І да таго ж дакладна ведаем, што зараз трэба, а трэба зараз — абы што!.. Мы прывозім на ваш стадыён канцэрт з абы-чаго, што зараз трэба, вы прыносіце кейс з бабкамі — і мяняемся з рук у рукі. Нідзе і ніякіх роспісаў, нікому і ніякіх падаткаў. Што вы сабе з гэтага выкруцілі — ваша справа. Скончылася „фанера", згас апошні гук, сціх апошні свіст — і разбягаемся...

Ну, не ўсё так проста, за проста так кейс з грашыма не займееш... Хоць адну нейкую песеньку з абы-чаго трэба раскруціць на радыё, на тэлебачанні, каб яе хацелі чуць на стадыёне — гэта раз. Раскруціць яе разам з тым абы-кім, або з тымі абыкімі, хто тую песеньку спявае, каб яго, або іх хацелі бачыць на стадыёне — гэта два. З абы-чаго і абы-каго, з гаўняца гэтага зляпіць цукерачку ў бліскучым фанціку, каб яе праглі праглынуць фаны — гэта тры. Калі ж зляпілі, дык „Абыкімі” для гаўнянай цукерачкі ў фанціку — чым не назва?.. Нешта не нашае, загадкавае, амаль японскае... І вось ужо абыкіняты, якія не тое што спяваць, размаўляць чалавечым голасам не ўмеюць, скачуць пасярод стадыёна, разяўляючыся неўпапад з фанаграмай, але што да таго стадыёну, фанам, якія вішчаць ад шчасця, бачачы куміраў, на галовах ходзяць і скандзіруюць: „А-Бы-Кі-Мі! А-Бы-Кі-Мі!..” Тут ужо і тысяч пяць маечкаў з лэйбачкай „Абыкіні” прадаць ім не грэх. А пяць тысяч маечкаў ды па тры-чатыры-пяць далярчыкаў...

Такая вось, ці прыкладна такая тэхналогія... Усё пра яе, зразумела, ніхто вам не раскажа. Шоу-бізнес — на трэцім месцы ў свеце па прыбытках. Сярод законных, само сабой.

З канца 90-х гадоў слаўна-рэвалюцыйнага мінулага стагоддзя бізнес гэты ў нас, яшчэ не стаўшы на ногі, пачаў валіцца, але яго падтрымала, падпёрла сваім энергічным плячом маладая дэмакратыя. Насамрэч ні маладой, ні якой-небудзь іншай па ўзросце дэмакратыі не было, адкуль ёй у нас узяцца, але ўсе сталі ў яе гуляць — і выбірацца хто ў дэпутаты, хто ў прэзідэнты, хто куды. А выбары — гэта не толькі палітыка, улада, гэта бізнес, у тым ліку і шоу-бізнес. Нам з Росцікам, маючы тэатр-студыю, трэба было на плячах пустыя барабаны насіць, а не галовы, каб не ўзяць тут сваё. Ну дык мы і бралі столькі, колькі маглі, не зважаючы на тое, з нацыяналістаў бярэм, ці з камуністаў...

У дзверы пастукалі — і адразу ў іх прасунулася галава анёла з каляднай паштоўкі, хлапчука гадоў пятнаццаці, які з дзвярэй заўсміхаўся.

— Можна да вас?..

Усё, што круціцца каля Марты, круціцца хутка.

Ён увайшоў і стаў пасярэдзіне пакоя, як падрыхтаваўся да допыту. Выглядаў ён казачна прыгожа — пара ляльцы Барбі. Такому на сцэне дастаткова толькі з’явіцца ды кудзеркамі страсянуць... На яго глядзець будуць, а не слухаць.

— Вам званілі...

— Званілі. Як цябе зваць?

— Поль.

— Як!? Выбачай...

— Не, нічога. Мала хто не здзіўляецца. Бацька ў гонар Пола Макартні назваў, а маці імя змякчыла. Яна па маладосці болей да французаў гарнулася. Я тады не мог быць супраць.

— А цяпер?

— І цяпер не. Прывык.

— Бацька музыкант?

— Інжынер. Кампутарамі займаецца.

"Вунь яно што..."

— Ты з маім сынам сябруеш?

— Не тое, што сябрую... Курырую. Ён дзіця ў вас, а мне ўжо дваццаць.

Я ўгледзеўся ў яго і не паверыў.

— Не выглядаеш...

Поль усміхнуўся гэткай нябеснай усмешкай, што я зразумеў Марту: незвычайны... Ледзь не захацелася прыціснуць яго да сябе ды расцалаваць.

— Тым і карыстаюся...

"Глядзі ты, адкрыты які..."

— Ну, кожны карыстаецца сваім... Што ты ўмееш?

— Нібыта граць... нібыта спяваць...

— Тады спявай.

— Што?

— Што хочаш.

— А можна вашу песню?..

"Херувімчык ды яшчэ і хітрунчык..."

— Давай маю...

— Вы падыграеце?.. Ці я сам?

Я падняўся з-за стала і падышоў да раяля.

— Якую?

— „My insomnia, my sleeplessness..."

— У мяне няма такой песні.

Поль зрабіў выгляд, нібы разгубіўся.

— Як няма?.. Ёсць. Вы яе ў Майкла Джагера злізалі. — Ён сыграў пачатак мелодыі... — Забыліся?.. Геніяльная песня, я вырастаў з ёй. — І ўсміхнуўся сваёй анёльскай усмешкай...

— Та-а-к... — Я не знаходзіў, што сказаць, апроч гэтага „та-а-к", і ў мяне міжволі сціснуўся кулак, але я толькі сціснуў яго і расціснуў, сціснуў і расціснуў...

Гадоў дваццаць таму, калі я лічыў сябе не лабухам, а музыкантам, і сіліўся стаць кампазітарам, Поль сваю ўсмешку анёльскую праглынуў бы разам з зубамі, мала што хлапчук... Злы я быў, калі шчыміўся ў геніі.

Я не злізваў мелодыю ў Джагера, падобны быў толькі пачатак. Некалькі нот — дзе-небудзь у сярэдзіне ніхто б і не заўважыў...

Яно як здараецца?.. Пачуеш мелодыю, забудзешся на яе, зусім не помніш, а пасля яна ўсплывае, як твая. Гэта рэмінісцэнцыя, ты выпадкова, не свядома прысвойваеш нешта з чужой музыкі, аднак паспрабуй потым тое некаму давесці...

Мяне не аднойчы, як пысай шчанюка ў сікі, тыкалі ў тыя джагераўскія ноты, але ж не хлапчукі тыкалі, якія прыходзілі, каб я іх праслухаў! Поль дэманстраваў наўмыснае, разлічанае, вытанчанае нахабства, якое нешта мела на мэце, толькі што?.. Пра гэта я ніякай здагадкі не меў — і глядзеў на незвычайнага Поля, усё больш раздражняючыся. Занадта дзявочы твар, занадта пунсовыя губы, пушыстыя вейкі, занадта ў ім усяго прывабненькага... Кандыдат у гомасекі, калі ўжо не там. Дарэчы, чым ён з сынам маім займаецца, куратар?..

Пакуль сціскаў я і расціскаў кулак, Поль, чакаючы, зноў прабег пальцамі па клавішах, паўтарыўшы мелодыю.

— Не крыўдуйце... Вы з густам музыкант, не абы-што ўкралі.

Можа, даць яму ўсё-ткі?.. Не біць — шчотачкай пад задніцу...

Ён відавочна правакаваў мяне, нахабства было ўжо дастаткова, каб болей не трываць, выставіць анёла за дзверы, толькі што з таго?.. Поль нібы адразу пастанавіў давесці, што я ні ў чым не пераважаю яго, нічым за яго не лепшы, сапернічаў са мной без прычыны саперніцтва, ці прычына была, але я не ведаў яе...

Я не стаў яму дзякаваць за камплімент.

— Выходзіць, ты падлавіў мяне і з тым прыйшоў? Каб я цябе паслухаў і на сцэну паставіў?.. Ты нармальны?

Поль зноў заўсміхаўся, ён, мусібыць, проста не мог, не ўмеў не ўсміхацца.

— А вы?

Давялося яшчэ раз стрываць.

— Думаю, што нармальны.

— Дык і я так пра сябе думаю... І бацька мой, які мяне Полам назваў, так пра сябе думае, і маці, якая перайначыла ў Поля... У краіне, дзе я Павэлкам, ну, няхай Павалам быць павінен, гэта нармальна?

Я падумаў пра Лі-Лі.

— Тут якраз нічога такога... Адзін мой знаёмы, зусім нармальны, доктар філасофіі, па-кітайску дачку назваў.

— Лі-Лі? — імпульсіўна спытаў Поль — і амаль няўлоўна, на імгненне прыкусіў губу ў куточку рота, пашкадаваўшы, відаць, што спытаў.

Ці не тут прычына?..

Гэтага я не чакаў, нешта торгнулася ўва мне, адразу згадаліся словы Лі-Лі: „А то я ці проста ляжу, ці стаю на карачках, соўгаюся...” — і мне не без намагання даўся выгляд, быццам я ніколькі не здзіўлены тым, што Поль ведае Лі-Лі. Але, каб не спытаць пра гэта нібыта абыякава, утрымацца я не здолеў:

— Вы знаёмыя?

Ды й трэба было спытаць, чаму не?..

Поль да знаёмства з Лі-Лі быў таксама ўжо нібы абыякавы.

— Знаёмыя. Спяваць спрабавалі разам... Лі-Лі спявае някепска, не чулі?..

Я не чуў. Не думаў нават, што Лі-Лі спявае. Калі не лічыць спевамі гукі, што вырываюцца з яе ў нябесных палётах. Так мало хто спявае. Ды ніхто так не спявае, апроч Лі-Лі.

Але ж не з некім.

Што гэта са мной?..

Лі-Лі і сама не хавалася, што ўсё ў яе да мяне было, хоць і без палётаў... Яно і не магло не быць, смешна думаць, і я адносіўся да гэтага спакойна, наогул я ніяк да гэтага не адносіўся... Толькі што з „прафесаршай...” Брыдотна, магло гэтага не быць, але, калі ўжо так выйшла... Я музыкант, мне мала адной песні...І раптам... толькі што... уявіўшы Лі-Лі з гэтым анёлам... Ды само сабой!.. непазбежна!.. такі прыгажунок з такой прыгажуняй!.. як яны маглі абмінуць адно адное, не пакаштавацца?.. Калі толькі ён сапраўды не з блакітных — па голасе зараз і распазнаем...

— Не чуў я, як Лі-Лі спявае, — стаў шукаць я ў стале... што-небудзь, каб рукі заняць. — Давай ты ўжо голас падай, калі з сабой прынёс.

— Прынёс, — дастаў Поль з кішэні касету. Я ўзяў яе, пакруціў у руках і кінуў на стол.

— Так не пойдзе... Нашто мне запіс слухаць, калі ты тут жыўцом?

Белы, як снежка, твар Поля паружавеў.

— Я не буду спяваць.

— Чаму?

— Не хачу...

Ды ў яго самыя звычайныя комплексы! Баіцца і, каб абараніцца, вырашыў нападаць... А я ўжо чорт ведае да чаго дадумаўся!

Сеўшы за раяль, я ўзяў некалькі акордаў той самай „злізанай” джагераўскай мелодыі. Але сваіх акордаў...

— Давай, давай гэтую скрадзеную, з якой ты вырастаў... Не заціскайся, нікога ж, апроч нас, няма...

— Ёсць!

Поль, ледзь не адбіўшы мне пальцы, ляснуў вечкам клавіятуры.

— Не буду я спяваць! Вы тупы, як калун! Нічога не зразумелі! Банальна ўскрыўдавалі! — кінуўся ён да дзвярэй. — Я ад пачатку не хацеў, каб вы ўва мне памыляліся! Бо я зусім не той, кім выглядаю!

Ён ужо выходзіў, але я паспеў яшчэ спытацца ўслед:

— А кім ты, думаеш, выглядаеш?

— Анёлам! Хіба не так?.. А ўва мне д’ябал жыве!

І ляснулі дзверы.

Каб насамрэч я што-небудзь зразумеў — дык забі мяне гром... Трэба будзе Марце пазваніць, ці нават спаткацца з ёй: што гэта такое?.. І на хрэн нам прысніліся такія незвычайныя?..

Касету я паслухаць не паспеў: пазваніў Росцік і сказаў, што чакае лазня.