Прошча

Вершы і паэмы

Някляеў Уладзімір

---

Зона. Паэма

Я не парушыў, хоць знаўся з віной,
Ні чалавечых, ні Боскіх законаў.

...з о н а...

Чарнобыль дыхнуў за спіной
Вогненнай пашчай дракона.

Знаю: дракона чапляю дарма.
Тут параўнанняў ніякіх няма,
Нават міфічных.
У шапіто
Месца дракону, каб ён не лайдачыў.

Чулі,
казалі вы слова
н і ш т о?
Я гэта слова бачыў.

Гэта - як Бога няма.
За яго
Цэзій.
Плутоній.
Стронцый.
I ні для чаго,
I ні для каго
Сонца.

Зона -
як страта цяжарная Стратай.
Просяцца хаты: хоць клямку пакратай!
Самі - пад ногі - сцежкі - як змеі!..
Той, хто праз гэта стане вар'ятам, -
Паразумнее.

Чыстая смерць.
Без ніякіх прыкмет.
Пуста.
Чарнобылем пахне Сусвет.

2

Голым адчаем карэнне набракла.
Путамі спрута,
клюшнямі рака
Бераг падмыты - за горла
раку!..
Воблака выплыла з-за лазняку,
Залапатала, закаркала.

Тегга inkognita. Сноў мацярык?..
Страх мой паводзіў сябе, як прывык:
Гнаў мурашоў па скуры!..
Збіліся ў воблака, збегліся ў крык
Гусі, вароны, куры.

Воблака пырхала берага ўздоўж -
Прыпяцкай хвалі
пылам і пенай...
А на яго нацэльваўся дождж
3 хмары, падобнай на пеўня.

Нават не помніцца сон мне, які
Гэтакай яве - вартая пара:
Апаражніўшы семяннікі,
Закукарэкала хмара!

Неба
крыж-накрыж
той крык перакрэсліў
I паляцела, пабегла Палессе
За небасхіл...
Птушкі намоклымі крыламі трэслі.
Семя атрутнае прагнула крыл.

3

Спела атрута. Бралася ў рост.
Бог прымяраў рэспіратар і робу.
Чорнай вясёлкай вісеў тэлемост
ХІРАСІМА - ЧАРНОБЫЛЬ.

Месяц гуляў, як індык па двары.
Ён прымяраўся ў новую квадру.
Дыктары
Папраўлялі гальштукі ў кадры.

Кожны хацеў выглядаць. Твар у твар
Тайнае з яўным сышліся. Ахвяр
Як не было. Баранілі навуку.
"Чор... Чыр... Чар..." -
Гук прымяраўся да гуку.

На паляшуцкі кульгала акцэнт
Слова, што ў сімвал перарастала.
Шмат гаварылася. Чулася мала.
Для прэзідэнта вяшчаў прэзідэнт,
I генерал - для генерала.

Шчыльна зачынены, як пенал,
Марай дзяржаўнай пра прэмію Нобеля,
Сніў акадэмік
футбольны фінал,
Дзе не заяўлена Зборнай Чарнобыля.

I думаў Гасподзь:
"Зразумець не магу,
Разумеючы іншае,
Чаму
адны паэты ў даўгу
Перад японскімі вішнямі?"

Лёгшы на воблаку, як лацвей,
Блытаў ён,
рваў чалавечыя сцежкі...
...эвакуацыя.
...паніка.
...спешка.
На адзінаццаць вагонаў дзяцей -
хоць бы адна ўсмешка.

Торгнуўся час.
Паплылі за вагонамі
Зоннага шляху слупы верставыя...

Вочы дарослыя -
поўныя зонаю.
Вочы дзіцячыя -
зонай пустыя.

4

Нават не мроіцца рай.
Дзеля ўсяго святога,
Божа, не дай нічога,-
Толькі зратуй мой край.

Мухаю назалю
Вуху твайму, Усявышні!

... Костачкай вішні
Выплюне космас Зямлю.

Кіне расстрыга строга
вокам
на ход падзей:
"Што гзта ты
да Бога?.."

- А да каго
з людзей:
"Жабрацкую торбу дай -
Душою не дай ажабіцца..."

Бадай бы ён быў, бадай
Было б каму жаліцца.

Зрэзалі Боскае вуха -
Жах да нябёс прырос.

...Наша змаганне з духам
Няўжо ўсур'ёз?

Шчыльней рады, атэісты!
Рады святых парадзелі.

На небе стэрыльна-чыста,
Аніякай надзеі.

Галактыка - як астрог.
Які там да д'ябла бог!
Пісанняў
гартай
тамы:
Бог будучых нашых дарог -
Атамны.

5

Я з ім пад Брагінам снедаю.
На ўсю акругу нас
Трое.

Ён бог, бо ніхто не ведае,
Што ён такое;
Бо да нашага з ім стала
Па бязлюдным гасцінцы
Паляшучка старая прыйшла
I прынесла гасцінцы;
Бо не стала ў яе ні хаціны,
Ні вады сваёй, ні зямлі;
Бо прыйшла яна з вёскі былой
Сабалі,
А гасцінцы яе - пухліны:
Два пепіны,
Што яблыкамі былі.

Генетыкі не падманулі.
Пепін
пухлінамі
Дулю
Нам на сняданак склаў.
- Частуйцеся, - кажа бабуля, -
Чым бог паслаў.

На ёй сівізна, як завея.
А вочы яе збранзавелі:
Пагляд - з пустаты.
"Хто гэты пагляд зразумее?!"
Адказвае бог:
"Не ты".

Ён думкі мае чытае,
Ён знае, што мне прысніцца.
Ды нечага ён чакае
I некага ён баіцца,
Хоць голас яго - жалезны,
Пагляд ягоны - сталёвы,
Касцюмчык - замежны,
Гадзіннік - фірмовы...
...Хоць ён прада мной -
непазбежны,
А я перад ім - выпадковы.

- Пра што мы з табой талкуем? -
Надкусвае бог пепін. -
Пра якую такую
Зорку Палын?

6

А ў бабулі кіёк жабрачы...
Дзе захоча, там заначуе...
Глядзіць яна - як не бачыць,
Вяшчуе - ніхто не чуе:

"Яна ўзыдзе аднойчы,
Промні ў небе раскіне,
Спапяляючы вочы
Чалавечай гардыні.
Сярод дня, сярод ночы,
Сярод енку людскога
Яна ўспыхне аднойчы -
Пылам стане дарога.
Стане каменю горка,
Мёртвы ўсцешыць жывога,
Калі выспее зорка
Палыновага бога".

Бабуля кажа:
- Пайду
Па свеце шукаць сям'ю.
Тут браць не даюць ваду.
Хаваюць зямлю ў Зямлю.
У вёсках здзічэлі куры,
Спусцелі ўсе чыста хаты...

Я бога пытаю: "Пакурым?.."
Ён кажа: "Не я вінаваты".

"А хто?" - запыталі Вада і Зямля.
"Не я!.." - адгукнулася рэха здаля.
I вартай ля бога, бы ў зале суда,
Усталі
Зямля і Вада.
Яны
прад небам валошкавым
Перад адным -
адны...

...Зорным агнём валодаем.
Намі валодаюць сны.

Што высніў ты, род чалавечы?
Агонь распаліў у печы -
Жар выграбаеш з прыпечка
У высненай гэтай пустэчы
Пры беразе Прыпяці,
Дзе стала ніва зялёная
Палыноваю зонаю -
Спіць...

...Далёка ад зоны
галодных мільёны
Просяць есці і піць.

7

Я снедаю з богам зон.
Ён кажа: "Не я вінаваты.
Вялікіх лічбаў закон
Не ўлічвае дробныя страты".

Ён высніў сябе ўладаром
I думае за мяне...

...А ў зоне пасеены гром,
Што будучыню скалане.

Будучыні пара!
Нібы ў канцы свету клічнік,
Твая залатая гара
3 кратэрам вулканічным.

Гукай у гары дабра -
Чакай пад гарой расплаты!..

Гасподзь, ты з чыйго рабра
Вырабіў тэхнакрата,
На лобе якога таблічка прыбіта:
Э л і т а?

Калі галасы - жалезныя,
Калі пагляды - сталёвыя,
Тады непазбежным
Становіцца выпадковае:

У акне
да галінкі сухога вазона
Паштоўка прышпілена:
3 д н ё м н а р а д ж э н н я !
26.04.86 г.

…Нарадзілася Зона
Адчужэння.

8

"Мы такой і не чулі бяды...
Як адчужаюць?.. Чаму?..
Куды?..
Каб чума, ці патоп, ці голад..."

На ўсе кіламетры зямлі і вады
Толькі бабулін голас.

- Як сказалі ўжо, што радыяцыя,
Як вывозілі - плакалі многія,
Што не справілі радуніцу,
Не развіталіся з могілкамі.
3 тым і пайшлі, што ўзялі пад паху.
Нашто чалавеку болей?..

Гэты голас - за межамі страху.
Гэты голас - за межамі болю.

"Мы чакалі ліха на лета -
Надта ж людзі злюцелі...
Нейкія, кажуць, каметы
Блізка зусім праляцелі".

Я бога бяру загрудкі: "Скажы,
Для гэтага краю
Ты свой Бог - ці бог чужы?!"
Ён кажа: "Не знаю.
Пакуль што зона лакальная..."

Каменным стаў твар ягоны -
I на ім праступілі
Малюнкі наскальныя
Зоны.

Атрутнай зямлі тэрыконы.
Нібы на дзяржаўнай граніцы,
Пасты -
і закрэслена зона
Зламанаю бліскавіцай...

9

...У Бога ўсяго многа -
Толькі прасіць дарма.
"Ты ёсць?" - я пытаю бога.
Бабуля кажа: "Нікога.
Нідзе і нічога няма".
9 касмічна
8 сігналіў
7 гадзіннік
6 фірмовы,
5 зваротны
4 адлічваў
3 час...
2... з вока Бога прамень ружовы
1 бліснуў тоненька - і пагас.
0

Над быстрыцай быцця
Кладкі
тоненькія да звону.
3 аблачыны
на зону
Бог глядзіць, як дзіця.

1986 г.